یک رزیدنت داخلی دانشگاه علوم پزشکی شیراز: خودکشی موفق دو پزشک متخصص جوان شیرازی در یکسال گذشته، به گزارش فاطمه مقدم خبرنگار شهر مردم، پدیده خودکشی پزشکان، ۴ سال پیش از دانشگاه جندی شاپور اهواز، با خودکشی «فاطمه.الف» دانشجوی دوره پزشکی عمومی، آغاز شد و حالا در چند دانشگاه علوم پزشکی ایران، در طول یک سال گذشته، حدود ۱۵ رزیدنت و در سه هفته اخیر،۳ تن از رزیدنت‌ها دست به خودکشی زده اند. البته این تعداد، افراد فوت‌شده‌ای است که مرگشان رسانه‌ای شده است و روشن نیست در این میان، چند خودکشی ناموفق صورت گرفته باشد. یکی از تاثربرانگیزترین این موارد، خودکشی مهتاب جمشیدی‌راد، رزیدنت سال آخر رشته اطفال دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، در مرداد ماه امسال بود، او که در ماه آخر بارداری خود، به سر می برد، حتی حاضر نشد، مرگ خودخواسته اش را تا تولد فرزندش به تعویق بیندازد! حالا تصور کنید، این پزشک با این میزان یأس در ۴ سال خدمت خود، به درمان اطفال می پرداخته است، آنهم در شیفت های کاری فشرده، بدون استراحت کافی.

برای آگاهی از شرایط حاکم بر کار و تحصیل رزیدنتها، در دانشگاه عوم پزشکی شیراز، با دو تن از این دانشجویان گفت و گو کردیم.

* رزیدنت هایی که در یکسال اخیر خودکشی کرده اند بین رده سنی ۲۵ تا ۳۶ سال بودند

یک رزیدنت بیمارهای داخلی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، در گفت و گو با شهر مردم، با اشاره به اینکه در شهر شیراز نیز در یک سال گذشته، دو استاد دانشگاه علوم پزشکی، در رده سنی ۴۰ سال، یکی متخصص ارتوپدی و دیگری متخصص قلب عروق، خودکشی موفق داشته اند، گفت: موضوع خودکشی رزیدنت هایی که جزو نخبه های کشور هستند، مربوط به یک مسئله بزرگ و طولانی مدت است. کسانی که در یک سال گذشته، دست به خودکشی زده اند، پزشکانی بین رده سنی ۲۵ تا ۳۶ سال هستند که این افراد، نخبگانی بودند که از سال ۸۵ تا ۹۵ در دانشگاه تحصیل کرده اند، زمانی که این افراد، وارد رشته پزشکی شدند، پزشکان احترام بسیار خوبی میان مردم داشتند و شکایت های کمتری علیه آنها صورت می گرفت، از سوی دیگر، پرداختی های بهتری داشتند، نه مثل حالا که پزشک، عمل جراحی قلب باز انجام می دهد و تا یکسال بعد هم پولش را دریافت نمی کند.

*سطح درآمد پزشکان رزیدنت از حداقل بگیران بسیار پایین تر است

این رزیدنت دانشگاه علوم پزشکی شیراز، با تاکید بر اینکه معتقد است، سطح درآمد پزشکان از بیشتر اقشار جامعه و از افرادی که حداقل حقوق اداره کار را دریافت می کنند، کمتر است، افزود: دانشجویان پزشکی، با این امید که تلاش آنها در تحصیل دشوار هفت ساله پزشکی عمومی و گذراندن دو سال طرح در مناطق محروم، بعد از ۹ سال، ثمر می دهد، وارد این رشته می شوند، حال آنکه پزشک عمومی، بعد از پایان این دوره و ورود به جامعه، از حقوق بسیار کمی برخوردار خواهد بود.

این دانشجوی دوره تخصص دانشگاه شیراز، در ادامه با اشاره به اینکه در دوره تخصص پزشکی، نه تنها وضع بهتر نمی شود، بلکه شرایط سخت تر و درآمد پایین تری تا پایان ۵ سال تحصیلی، به دنبال دارد، افزود: یک سری رشته های پزشکی، نظیر جراحی مغز و اعصاب، ارتوپدی، جراحی عمومی، زنان، اطفال و داخلی، به عنوان رشته ماژور محسوب می شوند و سختی کار بیشتری در دوران رزیدنتی دارند، رزیدنت های این رشته ها، تقریبا بین ۴۵۰ تا ۶۰۰ ساعت در ماه کار می کنند، مثلا شیفت های رشته ای چون جراحی مغز، به این صورت است که رزیدنت، روز یکم ماه در شیفت بیمارستان حاضر می شود و روز دوم، ساعت ۱۰ شب شیفتش تمام می شود و می تواند به خانه برود، اما روز سوم ماه، ۶ صبح باید دوباره در بیمارستان حاضر شود، یک رزیدنت جراحی مغز، ۱۵ کشیک در طول یک ماه دارد، جز آن است که گذراندن این زمان کم استرحت، خصوصا برای پزشکان متاهل، دشواری های بسیاری به همراه دارد، حقوق دریافتی رزیدنت ها نیز در برابر ۴۵۰ تا ۶۰۰ ساعت کار در ماه، برای مجردها ۸ میلیون تومان و برای متاهل ها ۱۲ میلیون تومان است، با این حساب می بینید که حقوق رزیدنت ها، از کف حقوق تمامی اقشار جامعه که استخدام شرکت یا اداره ای خصوصی یا دولتی هستند، پایین تر است.

وی، با اشاره به اینکه از پزشکی که ۶۰۰ ساعت در طول ماه کار می کند، چگونه می توانیم توقع داشته باشیم که خسته نشود و در طی عمل های حساس جراحی، دستش نلرزد؟ اظهار داشت: حالا نهایتا پزشکی که تخصص می خواند، با همه سختی ها، ۴ تا ۵ سال کاری را تحمل می کند، تا این سختی هایی را که خود و خانواده اش می کشند، با رفاه برآمده از این کوشش، جبران کند، اما باز هم باید دو سال طرح اجباری را در شهرستان های کوچک و محروم بگذراند.

فعالیت در بیمارستان دولتی در شهرستان های کوچک و محروم نیز حقوق درخوری برای پزشک متخصص، در پی ندارد و این پزشکان متخصص، با حقوق ثابت ۱۲ میلیون تومانی و کارانه ای که با تاخیر ۹ تا ۱۲ ماهه پرداخت می شود، روزگار می گذرانند، حالا شما خود حدیث مفصل بخوانید از این مجمل.

* ناامیدی از آینده مهم ترین دلیل خودکشی رزیدنتها

این رزیدنت بیماری های داخلی، با اشاره به اینکه مشکلات پزشکان متخصص، بعد از گذراندن دوره طرح دو ساله، پایان نمی یابد، چرا که ورود آنها به بازار کار در شهرهای بزرگی چون شیراز، به معنی مقابله با مافیای قدرتمندی است که در هر رشته وجود دارد، مافیاهایی که متشکل از معدود جراحان و پزشکان مشهور است که سهامدار بیمارستان های خصوصی هستند و همین، عاملی می شود که هیچ بیمارستان خصوصی، عمل های جراحی خود را به متخصصین جوان نسپرد. اینطور است که پزشکان متخصص، تا چندین سال باید با درآمدی بسیار کم و ناامیدی بسیار، سر کنند.

وی، با اشاره به اینکه ناامیدی از آینده، یکی از عمده ترین عواملی است که رزیدنت ها و پزشکان متخصص را ترغیب به خودکشی می کند، اظهار داشت: اکنون نامه ای به بیمارستان ها، ابلاغ شده است و در آن برای جلوگیری از مهاجرت پزشکان متخصص، این دسته از افراد، ممنوع الخروج شده اند و به غیر از آن هم همان مسئله خرید مدرک که اخیرا قیمتش چند برابر شده است نیز عامل دیگری برای ممانعت از امید به مهاجرت، در میان قشر پزشکان متخصص است.

این رزیدنت دانشگاه علوم پزشکی شیراز، در پاسخ به این سوال که با توجه به این شرایط، آیا از سوی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، اقدامی موثر برای آسیب شناسی دانشجویان پزشکی، صورت گرفته است تا جلوی ‏خودکشی های آینده گرفته شود؟ گفت: یک تیم روانشناسی، در دانشگاه علوم پزشکی شیراز در طول سال تحصیلی، فعالیت می کند، اما انجام کار به این شکل، نوعی رفع تکلیف است. مثلا از دکترهای روانشناس به کارگرفته شده، هیچکدام تا به حال در بیمارستان نبوده اند و معنی شیفت، کشیک، استرس و مشکلات جانبی سر و کله زدن با بیماری که جانش در خطر است را نمی دانند، آنهم در حالیکه پزشک، ۳۶ ساعت نخوابیده است. به همین دلیل، این روانشناسان، نمی توانند همدلی با دانشجویان برقرار کنند. مسئله این است که به سبب فشار کاری و کمبود نیرو، حقوق اولیه انسانی نیز برای برخی زریدنت های رشته های ماژور، زیر پا گذاشته می شود و رزیدنتها در جراحی های طولانی، حتی اجازه رفتن به سرویس بهداشتی را هم ندارند و باید در طول عمل، لوله ادرار به خود وصل کنند و…؛ اینها مشکلاتی نیست که یک روانشناس، بتواند با روان درمانی، آن را حل کند.

*عمده مشکلات رزیدنت ها با تامین بودجه حل خواهد شد

وی، در پاسخ به این سوال که با توجه به این شرایط، آیا به نظر شما راهی برای برون رفت از این وضعیت وجود دارد؟ گفت: به نظر من، خیلی از مشکلات ما با تامین بودجه، حل خواهد شد، زمانی که دانشگاه و بیمارستان های تحت نظر آن، از پزشکان متخصص برای پر کردن شیفت های بیمارستان، کمک بگیرند و قادر به پرداخت حقوق درخور متخصصان باشند، روشن است که دیگر نیازی نیست، رزیدنت ۶۰۰ ساعت شیفت در بیمارستان بگذراند، به نظر من، اگر رزیدنتی به شغل تبدیل شود، حقوق انسانی و حقوق مادی رزیدنت ها، تامین خواهد شد و این موج ناامیدی، کاهش بسیاری خواهد یافت.

وی در انتها، خاطر نشان کرد: به خاطر پزشکان و توامان به خاطر مردم، امیدوارم که شرایط پزشکان در کشور کمی بهتر شود تا شاهد خودکشی پزشکانی که سرمایه های مادی و معنوی کشور هستند، نباشیم.

* ورشکستگی سیستم درمان کشور حل مشکل رزیدنت ها را غیر ممکن کرده است

بنا بر آمارهای وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۰، تربیت یک پزشک، کمتر از ۲ و نیم  میلیارد تومان برای کشور هزینه دارد که این هزینه، برای مقطع پزشکی عمومی است و برای تخصص، هزینه بالاتر است، از این رو، وزارت بهداشت با دریافت ضمانت و وثیقه‌های سنگین از رزیدنت‌ها، برای این‌ که بعد از پایان تحصیل، نه تنها در ایران بمانند، بلکه در هر منطقه‌ای که وزارت بهداشت تعیین کرد، ارائه خدمت دهند، مشکلی بر مشکلات رزیدنت ها افزوده است.

یک پزشک عمومی فارغ التحصیل دانشگاه علوم پزشکی شیراز، در این خصوص به شهر مردم، گفت: «احساس بی آیندگی»، خلاصه ای از شرایط حاکم بر ‏فضای آموزشی دوره تخصص پزشکی است. جز شرایط سختی که تحصیل در دوره رزیندنتی دارد و حجم کار بسیار زیاد در برخی از رشته ها، حقوق دریافتی بسیار کم نیز زندگی را بر دانشجویان این دوره، سخت و طاقت فرسا می کند، از سوی دیگر، دانشگاه نیز هیچ تعهدی برای فراهم کردن محل سکونت دانشجویان رزیدنتی که در رده سنی سی سالگی هستند و برخی متاهل شده اند، ندارد.

این پزشک عمومی، در ادامه افزود: از سوی دیگر، در دانشگاه های دولتی، به سبب آنکه آموزش رایگان به دانشجو داده می شود، این آموزش برای ‏دانشجویان پزشکی، یک تعهد خدمت در شهرستان های محروم، ایجاد می کند و برای اینکه دانشجو، این تعهد خدمت را انجام بدهد، طبق قانون، برای ثبت نام در دوره دستیاری تخصصی، فرد دو ضامن داشته باشد که استخدام رسمی هستند و بالای ۲۰ سال ‏سابقه دارند. دو سال پیش، دیوان عدالت اداری، این بخشنامه ‏را رد کرد، ولی وزارت بهداشت، زیر بار نمی‌رود و در کمال ‏تعجب، این قانون همچنان اجرا می شود. مبلغ تعهد نیز در دو سال گذشته، چندین برابر شده است به طوریکه برای یک ‏رزیدنت، هزینه تحصیل سالانه، بیش از ۳۰۰ میلیون تومان، تعیین شده است که برای دوره ۵ ساله تخصص، باید پرداخت کند.‏ این کار برای جلوگیری از مهاجرت پزشکان صورت گرفته است و هر رزیدنت، یا باید نزدیک به ۲ میلیارد تومان پول، به وزارت بهداشت بدهد، یا اینکه ۷ سال و نیم ‏خدمت در بیمارستان های دولتی کشور با حقوق بسیار اندک را بپذیرد، تا مدرک خود را دریافت کند.

وی، در ادامه به اشاره به اینکه حل مشکلات دوره رزیدنتی از سوی وزارتخانه امکان پذیر نیست، چون سیستم درمان دولتی، رسما ‏ورشکسته است، اضافه کرد: دانشگاه، از فشار کاری زیاد رزیدنتها و مشکلات اقتصادی آنها آگاه است، اما حل این مشکل، نیاز به بودجه ‏ای دارد که موجود نیست و بودجه درمان، مشخص و کم است و اگر بخواهند حجم کار رزیدنت ها را کم کنند، باید از پزشکان متخصص، ‏کمک بگیرند تا شیفت های شب، بین رزیدنت ها و متخصصان تقسیم شود، اما سیستم درمان، توان مالی تامین هزینه کشیک پزشکان ‏متخصص و فوق تخصص را ندارد و کار باز هم به دوش همان تعداد کم رزیدنت در هر رشته می افتد و اینطور می شود که ‏گردانندگان اصلی بیمارستان های دولتی، رزیدنت ها می شوند و فشار اصلی کار، بر دوش آنهاست. ‏

*جو ضد پزشک حاکم بر جامعه عاملی مهم برای تضعیف روحیه پزشکان

این پزشک فعال در بیمارستان های شیراز، جو ضد پزشکی حاکم شده بر جامعه را مسئله اصلی در تضعیف روحیه رزیدنت ها و پزشکان کشور خواند و اظهار داشت: در ‏دو سال اخیر، در جامعه به صورت عامدانه، جوی علیه پزشکان ایجاد شده است، این هجمه علیه پزشکان، چه از نظر بزرگ نمایی فرار ‏مالیاتی برخی از آنها و چه از نظر ایجاد جوی ساختگی از درآمدهای میلیاردی آنها، ایجاد شده است، حال آنکه در این صنف نیز چون برخی دیگر از ‏اصناف، تنها یک تا دو درصد از پزشکان، درآمد خوب و افسانه ای دارند و باقی افراد، درآمدی هم رده دیگر اقشار جامعه چون کارمندان و کارگران دارند. ما در کشور، بیش از ۱۶۰ هزار پزشک با شماره نظام پزشکی داریم که میانگین درآمد ‏آنها، بالای ۲۰ میلیون تومان نیست. اما ساختن همین ‏جو ضد پزشک، منجر به اعمال خشونت های عریان، علیه پزشکان متخصص بیمارستان ها شده است که گاه به ضرب و شتم پزشکان نیز منتهی می شود.