تفاوت ۲۰ برابری قیمت هر متر مسکن در منطقه یک شیراز با حاشیه آن

 استادیار جامعه شناسی دانشگاه شیراز:
گرفتن مالیات از خانه های لوکس زخم دیگری بر پیکر قشر فرودست می اندازد!
افزایش دست فروشی در شیراز نمادی از اعتراض خاموش به نابرابری ها

فاطمه مقدم- شهر مردم
در فهرست جدید خانه‌های لوکس که توسط وزارت راه‌ و‌ شهرسازی، برای سازمان امور مالیاتی تهیه شده، استان فارس و شهر شیراز ‏با نزدیک به ۱۰۹ هزار واحد لوکس، پس از استان تهران با ۲۵۷ هزار واحد مسکونی لوکس، در صدر فهرست استان‌های با ‏بیشترین واحد مسکونی گرانقیمت ‏شناسایی‌ شده، قرار دارد و پس از شیراز نیز اصفهان و مازنداران، به ترتیب با ‏۷۸ ‏هزار و ۴۸۸ واحد مسکونی و ۴۸ هزار و ۶۵۱ واحد مسکونی، در رتبه‌های بعدی قرار دارند. حال، اگر در نظر بگیریم که مساحت تهران، سه برابر شیراز و جمعیت آن، ۵ برابر شیراز است، متوجه می شویم که رقم ۱۰۹ هزار واحد لوکس، در شهری که یک سوم تهران است، چه رقم بزرگ و قابل توجهی است. در قانون بودجه ۱۴۰۲ هر واحد مسکونی و باغ ویلایی (با احتساب عرصه و اعیان) که ۲۰ میلیارد تومان باشد، لوکس محسوب شده و مازاد بر این مبلغ، مشمول مالیات بر دارایی خواهد بود. در جستجویی کوتاه، در آگهی های املاک دیوار شیراز، یک آپارتمان ۲۲۰ متری هوشمند (در این آپارتمان ها کنترل تجهیزات مختلفی، شامل سیستم‌های سرمایش و گرمایشی، سیستم تهویه، سیستم امنیتی، روشنایی، پارکینگ و غیره از طریق یک پلتفرم متمرکز فراهم می‌شود.) در بلوار زرگری، به قیمت متری ۱۰۰ میلیون تومان، جمعا ۲۲ میلیارد تومان در میاید و در موردی دیگر، پنت هاوس فول هوشمند ۶۱۰ متری در ستارخان با چشم انداز باغ عفیف آباد، ۴۲ میلیارد تومان قیمت دارد. اینها، تنها مشتی از خرمن رواج زندگی لاکچری در زیر پوست شهر شیراز است.
نائب رئیس اتحادیه مشاوران املاک شیراز، فروردین امسال در گفت وگو با ایلنا، قیمت هر متر خانه در منطقه یک شیراز و مناطقی مانند قصرالدشت را حدود ۷۰ الی ۸۰ میلیون تومان خواند و گفت: «در شرایط فعلی، ۲۰ الی ۲۵ سال زمان می برد تا یک زوج جوان در شیراز، بتوانند خانه دار شوند.» بنا بر آمارها، با وجود آنکه شاخص استطاعت مسکن، (شاخصی که با آن می‌توان میزان قدرت خرید مردم را برای خرید خانه سنجید) با وضعیت کنونی معیشت مردم، به شدت افت کرده است، اما تقاضا، برای واحدهای بزرگ متراژ لوکس، بدون تغییر مانده است. این واحدها، چه به منظور سکونت، چه به منظور سرمایه‌گذاری، خریداری می شوند و هنوز جایگاه خود را در بازار مسکن دارند.‏

*تفاوت قیمت هر متر مسکن در شیراز و حاشیه آن گاه تا ۲۰ برابر می رسد!
در حالی در شیراز، بیش از ۱۰۰ هزار واحد مسکونی لوکس وجود دارد که افزایش بدون ضابطه قیمت مسکن، بخشی از مردم را به حاشیه شهر رانده است. پروژه های مسکن ملی که بنا بود با بودجه های دولتی و تسهیلات، پیش برود، یا متوقف شده و یا به کندی در حال ساخت است و کندی ساخت این نوع پروژه های مسکن دولتی در شیراز، برخی را که نسبت به سرمایه گذاری اولیه اقدام کرده اند، به ناچار مجبور به فروش امتیاز آپارتمان طرح نهضت ملی مسکن برای تامین هزینه های روزمره خود، کرده است.
عضو هیات مدیره اتحادیه املاک شیراز در گفت و گو با شهرمردم، گفت: «در برخی از نقاط شیراز، خانه یا آپارتمان، با متری بالای ۱۰۰ تا ۱۲۰میلیون تومان، به فروش می رسد و در برخی مناطق حاشیه ای شیراز، خانه با متری ۵ تا ۶ میلیون تومان، عرضه می شود که این خود نشان از تفاوت طبقاتی شدید در شهر شیراز دارد.»
سجاد حمیدی، ‏در پاسخ به این سوال که آیا افزایش خانه های لوکس، با منطق بازار همخوانی دارد یا اینکه خانه های لوکس، مشتری های خود را دارد و روندی سوای بازار مسکن را دنبال می کنند؟ افزود: «عامل رشد خانه های لوکس در شیراز، موقعیت این کلان شهر است. شیراز پل ارتباطی شمال به جنوب کشور است و همواره مهاجرانی از جنوب کشور داشته که در حاشیه خلیج فارس، مشغول به کار اقتصادی بوده اند و این افراد که با دلار و دینار، کسب درآمد می کنند، ابایی از خرج کردن برای ساخت یک خانه لوکس در شهری که علاقمند به آن هستند و گاه ممکن است، سه ماه کامل تابستان را در آن به سر ببرند، ندارند. چنانکه قسمتی از سرمایه گذاری در مسکن، از آن مهاجرانی است که از استانهای جنوبی، چون بوشهر، خوزستان و سیستان بلوچستان به شیراز می آیند. جالب است که این افراد، از قشر متمول این استان های جنوبی هستند و اقدام به خرید خانه ییلاقی در شهر شیراز می کنند یا حتی برای ساخت خانه ای با سلیقه خود، پول زیادی خرج می کنند. از سوی دیگر، عده ای از مردم نیز به سبب رشد قیمت ها در بازار مسکن و حتی رشد اجاره بها، مجبور به مهاجرت به مناطق حاشیه ای شهر، چون گردخون، شاپورجان و… شده اند. »

*قرار گرفتن شیراز در مسیر کالاهای قاچاق، عاملی برای ثروت های باد آورده
استادیار جامعه شناسی دانشگاه شیراز نیز در گفت و گو با «شهر مردم» در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه در سال اخیر، به علت نوسانات بازار، قیمت زمین و مسکن، چند برابر شده است و حاشیه نشینی به شکل گسترده ای در کلان شهر شیراز در حال شکل گرفتن است و از آن سو می بینیم که این شهر، با بیش از ۱۰۰ هزار واحد لوکس، پس از تهران، بزرگترین رقم خانه های لوکس را در کشور دارد، آیا می توان نابرابری رخ داده را ویژگی ذاتی توسعه یافتگی دانست و بگوییم اگر شهر توسعه یافته می خواهیم، باید این نابرابری را تاب بیاوریم؟ گفت: به نظرم باید وضعیت شیراز را به عنوان شهر «خدمات محور» از دیگر کلان شهرهای کشور، متمایز کنیم. در شیراز، تعداد کارخانه هایی که در اطراف شهر داریم، بسیار کم است و یکی از دلایل این موضوع، آنست که شیراز در مسیر کالاهای قاچاق کشور قرار دارد و این کلان شهر، یکی از گلوگاه های عبور کالای قاچاق به سراسر ایران به شمار می رود، به همین دلیل است که ارائه خدمات در شیراز، صرفه اقتصادی بیشتری نسبت به تولید دارد و هر قدر در شیراز، «مگامال ها» توسعه و رشد پیدا می کنند، باز هم تقاضا برای خرید و اجاره مغازه وجود دارد، چون در مقایسه با شهرهای دیگر ایران، در شیراز می توانید کالاهای قاچاق را با قیمتی کمتر از کالاهای تولیدی داخلی پیدا کنید و اگر این را به عنوان یکی از مهم ترین ویژگی های اقتصادی شیراز در نظر بگیریم، فهم نابرابری در این کلان شهر، آسان می شود.»
دکتر احسان حمیدی زاده، در ادامه افزود: «شیراز، شهری است که در مقایسه با دو شهر همسایه اصفهان و یزد، تعداد کارخانه های بسیار کمی دارد، اما در شیراز، افراد ثروتمندی که معلوم نیست چه شغلی دارند، به مراتب زیادتر از دو شهر همسایه است. افراد ثروتمندی که همه می گویند، شغل آزاد داریم! تبدیل شیراز به گلوگاه کالاهای قاچاق، عاملی برای ثروت های بادآورده ای شده است که در سبک زندگی شبانه مردم، رشد باغشهرهای متعدد در اطراف شیراز و مناطق خوش آب و هوا با ساختمان های لوکس که قیمت های عجیب غریب و سرسام آوری دارند، بسیار تاثیرگذار بوده است.»
دکتر حمیدی زاده در ادامه، عنوان کرد: «ویژگی های عنوان شده درباره شیراز را نمی توان دلیلی بر توسعه یافتگی این کلان شهر دانست، چون توسعه، شاخص های معینی دارد که شیراز و حتی تهران از تعداد زیادی از شاخصه های آن، بی بهره اند. یکی از شاخص های توسعه یافتگی، توسعه زیرساخت های شهری است، زیر ساخت هایی نظیر، تعداد بزرگراه ها، تعداد بیمارستان ها، عملکرد دستگاه های خدماتی همسان با توسعه و توسعه حمل و نقل عمومی و… این شاخص ها هستند که توسعه یافتگی یک شهر را رقم می زنند. یکی دیگر از مهم ترین شاخص های توسعه یافتگی، ممانعت از گسترش حاشیه نشینی است، در حالی که حاشیه نشینی در شیراز، روز به روز در حال افزایش است و در واقع در شهرهایی مثل شیراز و تهران، نابرابری نه تنها محصول توسعه یافتگی نیست، بلکه ویژگی کلان شهرهای «کشورهای در حال توسعه» است.»
استادیار جامعه شناسی دانشگاه شیراز، در پاسخ به این سوال آیا شهر همپای این توسعه، زمینه ها برای تاب آوری نابرابری ها را شکل می دهد یا اینکه جامعه باید منتظر پیامد نارضایتی پنهان از این نابرابری باشد؟ ‏اظهار داشت: «شهر، پدیده ای مدرن است که خود باز تولید کننده نوعی نابرابری است و می توان گفت، اصلا شهر برابر، وجود ندارد اما در «جوامع در حال توسعه» چون امکانات شهر و روستا به طرز فاحشی با هم متفاوت است، طیف مردمی که از روستاها به سمت شهرها می آیند، در حال گسترش است. اتفاقی که باعث نابرابری در شهرها می شود، همین نابرابری کلان است که میان شهر و روستا وجود دارد. افرادی که به سبب این نابرابری به شهر مهاجرت می کنند، حتی اگر در حاشیه زندگی کنند، باز هم به امکانات بهتری نسبت به روستای خود، دسترسی دارند. این مقوله نابرابری کلان، نمودش را در ساختارهای دیگر اجتماعی هم نشان می دهد که زمینه ای برای نارضایتی در سطح شهر را فراهم می کند.»

* رواج دست فروشی یکی از مصادیق واکنش جامعه شهری شیراز به نابرابری های اقتصادی است
دکتر حمیدی زاده، در پاسخ به این سوال که نمودهای واکنش به این نابرابری ها در سطح شهر شیراز، چه مواردی هستند؟ گفت: «ما مفهومی در جامعه شناسی داریم به اسم «ناجنبش ها» که پدیده هایی هستند که بسیار آرام، خودشان را شکل می دهند و تدریجا، خودشان را بر نظام اجتماعی، حاکم و غالب می کنند. ناجنبش ها، شبیه جنبش ها نیستند که هماهنگ و یکدست باشد ولی شکلی از نارضایتی در درون آن، وجود دارد. مصداق آن در شهر شیراز، گسترش بسیار زیاد دستفروشی در خیابان های اصلی و لوکس شهر شیراز، چون معالی آباد، ستارخان، عفیف آباد و … به رغم تلاش های گسترده شهرداری، برای جلوگیری از این پدیده است. در واقع، در این ناجنبش، افراد حاشیه نشین، با پهن کردن بساط فروششان در خیابان های اصلی شهر، خود را به متن شهر تحمیل می کنند.
هر قدر هم شهرداری، این کار را غیر قانونی اعلام کند، چون این حاشیه نشین ها، گریزی برای زندگی ندارند، غلبه بر آنها و جمع کردنشان، غیر ممکن است و آنها به تدریج، شهر را از آن خود می کنند. از سوی دیگر، وقتی تورم در کشور افزایش پیدا می کند، مردم دیگر توان مالی برای خوردن غذا در رستوران ها و یا خرید از بوتیک های لوکس را ندارند، به همین دلیل، ترجیح می دهند، سراغ همان دست فروش هایی بروند که غذای خیابانی و لباس های بی کیفیت می فروشند و همین موضوع، چرخه نابرابری را کامل می کند، اینها همه مصادیق نابرابری است. همیشه نابرابری، عاملی برای شکل دهی جنبش یا شورش نیست، بلکه این مصادیق ناجنبش نیز خود واکنشی به نابرابری است.»
این استاد دانشگاه شیراز، در پایان خاطر نشان کرد: «اصل مسئله گرفتن مالیات از خانه های لوکس و خالی، برای ایجاد برابری، راه رفته ای است که هیچ گاه جواب نداده و نمی دهد. اینکه دولت بخواهد در همه چیز، مداخله کند نه تنها نابرابری را کم نمی کند، بلکه خود عاملی برای افزایش نابرابری است. مردم نیز روش هایی را پیدا می کنند تا همین قاعده را نیز دور بزنند، اصلی ترین کار، برای کم کردن شکاف نابرابری طبقاتی، مهار تورم و بهبود وضع اقتصادی کشور است. تا زمانی که دولت برای این دو معضل بزرگ، کاری نکند، گرفتن مالیات های این چنینی، هیچ دردی از جامعه دوا نخواهد کرد، چون همان مالیات نیز بر قیمت ملک اضافه می شود و باز هم افراد حاشیه نشین و طبقه فقیر، بدبخت تر می شوند.»