شبه ‌علم جای علم را خواهد گرفت؟ به گزارش الهام فیروزی خبرنگار شهر مردم، وجود اساتید با تجربه و توانمند در دانشگاه ها، امتیاز ویژه ای برای نظام آموزشی هر کشور در مقطع تحصیلات عالی، به شمار می رود، مقوله ای که به نظر می رسد این روزها، به چالشی پر سر و صدا برای کشورمان، تبدیل شده است. انتشار اخبار و اسامی استادانی که از دانشگاه های معتبر، اخراج شده و گاها نیز زمزمه هایی از جایگزینی آنها، با اساتیدی به گوش می رسد که منتقدان، بر نداشتن توان علمی قابل قبول آنها، برای ارائه آموزش علمی در مراکز معتبر تحصیلات دانشگاهی تکمیلی، تاکید دارند.

روندی سریالی که در آن، به گفته علی ربیعی، استاد دانشگاه و وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی در دولت دوازدهم، جای اساتید برجسته را افراد کم‌ مایه اما وفادارنما، خواهند گرفت.

آنچه که مهمترین پیامدش، می تواند تهی شدن دانشگاه و مراکز علمی از اندیشمندان و نخبگان باشد. روندی که در نهایت، سقوط رتبه علمي دانشگاه‌ های ایران در مقایسه با دیگر كشورهای جهان را به همراه خواهد داشت و به نتایج منفی برای دستیابی به پیشرفت‌ های علمی کشور و به تبع آن عدم ارتقاء دانش در جامعه، منتهی خواهد شد.

تصمیمی که در روزهای اخیر، واکنش وزارت علوم نیز نسبت به آن، عجیب بوده است، چرا که در این زمینه، محمدعلی زلفی‌ گل، وزیر علوم، سکوت اختیار کرده است و البته علی شمسی پور، سخنگوی وزارتخانه، در مواجهه با موج انتقادات عنوان شده، بیان کرده است؛ در دولت ‌های یازدهم و دوازدهم، سه هزار نفر اخراج شده اند، بورسیه ‌های مظلومی که بچه ‌های متخصص، جوان، تحصیل‌ کرده و نخبگان این کشور بودند و جامعه علمی کشور را از حضور این‌ها، محروم کردند. با این توجیه، وی اظهار کرده؛ این ۵۸ نفری که ادعا شده در دولت سیزدهم اخراج شده اند، در برابر آن سه هزار نفر، هیچ است.

اظهار نظری که خود این سئوال را طرح می کند، آیا وجود اشتباه در دولت یا دولت های گذشته، می تواند علتی مناسب، عقلانی و قابل قبول برای عملکرد نادرست دولت های بعدی باشد؟

ضمن اینکه نباید فراموش کرد، اتخاذ چنین تصمیمات اصلاحی اشتباه که به تحلیل بسیاری از کارشناسان، رنگ و بوی سیاسی نیز دارد، در بازه زمانی نه چندان طولانی، می تواند بسترساز افزایش آمار خروج استادان و نخبگان از کشور باشد.

به عبارتی خروج سرمایه های علمی و انسانی که تا رسیدن به این مرحله، هزینه های زیادی برای موفقیت و پیشرفت آنها از بیت المال شده است، اما در چنین چرخه ای، این افراد راهی کشورهای دیگر می شوند تا از دانش شان بهره بگیرند.

اما این همه ماجرا نخواهد بود، زیرا کاهش بار علمی دانشگاه ها، در روندی نه چندان دراز مدت، به دلیل چنین امری باعث خواهد شد تا با کاهش سرمایه های دانشی، شاهد سیر نزولی خلاقيت ها، توانایی علمی و در ادامه آن، شاید کند شدن سیر توسعه در ایران عزیزمان باشیم.

شرایطی که از نظر تقی آزاد ارمکی، استاد دانشگاه و جامعه‌ شناس، در نهایت باعث خواهد شد تا بحث توسعه پایدار در کشور، با مشکلاتی مواجه شود، وضعیتی که می تواند ما را به دوران پیشامدرنیسم پرتاب کند، چرا که بعضی جریانات نزدیک به هسته سخت قدرت، در صدد جایگزینی شبه ‌علم به جای علم و مقلد به جای محقق، هستند.

به طور قطع، چنین سخنانی را که این روزها در رسانه ها و فضای مجازی مطرح می شود، می توان برگرفته از دلنگرانی دانست که اخراج اساتید نخبه و برجسته، برای آینده علمی و پیشرفت کشور، مشکلاتی ایجاد می کند. به طور نمونه وقتی شاهد خط خوردن اسم نخبگان شاخص با سابقه کسب مقام های ارزنده در المپیادهای بزرگ علمی جهان هستیم، افرادی که دارای دانش و تخصص های ارزشمند و مطرح در دنیای امروز هستند، مانند بیوانفورماتیک یا هوش مصنوعی، استادانی که به رغم امکان تدریس در دانشگاه های بزرگ جهان با توجه به دانشی که دارند، ماندن در وطن خود را انتخاب کرده اند، به طور حتم این امر، نه تنها همانطور که اشاره شد در ابعاد مختلف علمی مراکز دانشگاهی، پیش شرط های مهم برای توسعه کشور و ارتقای سطح علمی، تاثیرگذار خواهد بود و این عملکرد، علاوه بر اینکه جایگاهشان را دچار اما و اگرهای زیادی می کند، بلکه تبعات آن، جدا از مباحث مربوط به حوزه دانش و علم، بر مقوله های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی هم تاثیرگذار خواهد بود. همچنین به تدریج با توجه به اینکه موقعیت های ویژه ای را در اختیار معاندان کشور، قرار می دهد تا افکار عمومی را تحریک کرده و در راستای کاهش اعتماد در جامعه، به تصمیمات دولت و مسئولان نظام قدم بردارند. آنچه که باید از آن، به عنوان هشداری جدی در هنگام چنین تصمیم گیری هایی یاد کرد.