تعهد ارزی، نبود بیمه، عدم ارائه تسهیلات؛ چالش اساسی فرش دستباف در فارس

عباس امیری –شهرمردم
فرش دستباف قشقایی، یکی از زیباترین نمونه‌های هنر شرقی و ایرانی است که به‌واسطه ویژگی‌ها و مشخصات ظاهری خاصشان، توجه هر کسی را به خود جلب می کند. این هنر بی نظیر ایرانی، برای هموطنانمان، منبعی غنی از انواع نقش‌مایه‌های اصیل و معنی‌دار هستند و برای مخاطبان خارجی، مانند بومی است که یک نقاشی مدرن و سحرانگیز را به نمایش می‌گذارد.
در فرش قشقایی، شما می توانید تنوع فرهنگی و غنای اندیشه‌ ایل قشقایی، صاحبان یکی از غنی‌ترین فرهنگ‌های ایرانی را مشاهده کنید.
مردمان ایل قشقایی، به‌خصوص آن‌هایی که هنوز زندگی کوچ‌نشینی دارند عمدتاً به دام‌پروری و پرورش انواع دام به‌خصوص گوسفند مشغول‌اند. همین امر باعث می‌شود تا قوم قشقایی همواره به منبع عظیمی از الیاف حیوانی(پشم) دسترسی داشته باشند و مانند اغلب اقوام ایرانی، زنان این قوم پشم‌های گوسفندان را رشته، به نخ تبدیل کرده، رنگ کرده و نهایتاً به قالی‌هایی بی‌نظیر تبدیل می‌کنند. اگر چه به طور کلی، نه‌تنها فرش دستباف قشقایی بلکه همه انواع فرش‌های دستباف ایرانی، با پشم، پنبه، ابریشم و کرک بافته می‌شوند، اما مهم‌ترین مواد سازنده آن، پنبه برای تار و پود و پشم برای پرز است.
قشقایی‌ها، حتی رنگ قالی قشقایی را هم از طبیعت و از مواد طبیعی مانند قرمز دانه، روناس، اسپرک، جفت، نیل، وسمه، گندل، پیاز و غیره می‌گیرند و در کارگاه های رنگرزی که در اطراف شیراز است، آن را تولید می‌کنند.

🔻فرش قشقایی شیراز
و اما فرش قشقایی شیراز؛ یکی از زیباترین و معروفترین انواع فرش‌های دستباف ایرانی است و شیراز، به عنوان یکی از مراکز معروف تولید فرش در ایران، شناخته می‌شود.
فرش قشقایی شیراز نیز همانطور که گفته شد، با دست و بافته‌شدن از پشم گوسفندان بومی مناطق قشقایی و نیز با استفاده از نخ‌ها و رنگ‌های طبیعی تولید می‌شوند.
فرش قشقایی شیراز، به واسطه طرح‌ها و طراحی‌های منحصر به فرد خود، مشهور است. طرح‌های فرش قشقایی شیراز، اغلب شامل طرح‌های گل و بته‌ای شهری و حتی طرح‌های قدیمی و قبیله‌ای می‌شوند. از لحاظ رنگ‌بندی، این فرش‌ها از رنگ‌های زنده و طبیعی مانند قرمز، آبی، سبز، زرد و قهوه‌ای استفاده می‌شوند.
فرش قشقایی شیراز، به دلیل کیفیت بالا، طرح‌های زیبا و استفاده از مواد طبیعی، جزو فرش‌های مجلل و مقرون به صرفه ایران، محسوب می‌شود. این فرش‌ها به عنوان تحفه‌های هنری، دکوراسیون داخلی و همچنین پیشنهادی مناسب برای استفاده در فضاهای لوکس و ارگانیک، مورد توجه قرار می‌گیرند.

با همه این تفاصیل که نگارنده این گزارش، آن را از منابع مختلف به دست آورده است؛ اما در استان فارس، آن گونه که عضو کارگروه فرش دستباف فارس عنوان می کند، این صنعت با چالش هایی مواجه است که اگر مسئولان، فکری به حال آن نکنند، ممکن است دیر یا زود، این هنر و صنعت ارزشمند به کما برود و در استانی که مهد آن است، سرنوشتش به مرگ بیانجامد و چه بسا کشورهای دیگر، مانند بسیاری از هنرهایی که به نام خود زدند، در سایه غفلت ها، این هنر اصیل ایرانی را هم از ایران بگیرند.
علی اصغر مصطفوی که سال هاست، در این عرصه فعالیت می کند؛ دغدغه‌مندی خود را با گله از عدم اهتمام مسئولین و مردم، به این صنعت بیان می‌کند و مهمترین چالش ها را صادرات، به دلیل دستورالعمل های جدید تعهد ارزی، کاهش نیروی کار، به دلیل نبود بیمه و عدم ارائه تسهیلات، عنوان می کند.
وی گفت: به دلیل مشکلاتی که وجود دارد علیرغم درآمدزایی بالای این صنعت، کسی مایل به ورود به این عرصه نیست.
مصطفوی، فرش بافی را یکی از سخت‌ترین مشاغل دنیا، ذکر و خاطرنشان کرد: در حال حاضر، ۱۷۵ هزار بافنده زن در استان فارس به کار تولید فرش دستباف مشغول هستند و تنها استان در کشور هستیم که همه بافنده‌های آن، زن هستند و به دلیل مشکلاتی که وجود دارد، مردان در فارس، علاقه‌ای به بافندگی ندارند.
وی ادامه داد: یکی از معضلاتی که در حوزه فرش دستبافت وجود دارد، این است که میانگین سنی بافندگان آن، به دلیل برخورد‌هایی که انجام شده و مشکلاتی که وجود دارد، بالاست و قشر جوان، علاقه‌ای به فرش بافی ندارد. البته نبود بیمه، خود دلیل دیگری است که قشر جوان به آن روی نمی‌آورد.
مصطفوی، بیان کرد: فرش به سه دسته گبه، ریزبافت و مرینوس تقسیم می‌شود و در بین آن‌ها، فرش گبه به دلیل راحتی بافنده‌ها، بیش از ۵۰ الی ۶۰ هزار متر در فارس تولید می شود و فرش ریزبافت بیش از ۴ الی ۵ هزار متر می‌توان تولید کرد و فرش مرینوس زیر هزار متر در فارس تولید می شود.
مدیرعامل زنجیره ارزش بانو بافت ایلات پارس، با بیان اینکه فرش عشایری و قشقایی فارس، از دیرباز زبانزد عام و خاص بوده است، تصریح کرد: اگرچه فرش عشایری فارس، جزو چهار برتر فرش دنیا محسوب می‌شود، اما متاسفانه تنها ۱۰ هزار بافنده در فارس فعال هستند و به دلیل کم مهری مسئولان فارس و کشور، بافندگان کمتر فعالیت می‌کنند.
مصطفوی، راه حل بخش بسیار زیادی از مشکل بیکاری فارس را تمرکز بر صنعت فرش دانست و افزود: به دلیل چالش‌هایی که وجود دارد، علیرغم درآمدزایی بالای این صنعت، کسی مایل به ورود به این عرصه نیست.

🔻لزوم اهتمام جدی مسئولان بلندپایه استان فارس
وی، همچنین بر لزوم اهتمام جدی مسئولان بلندپایه استان فارس به موضوع فرش، تاکید کرد و گفت: با تمام آنچه که گفته شد، لازم است مسئولان فارس، به مسائل حوزه فرش ورود کنند و کارگروهی ویژه، برای این مهم راه اندازی کنند، هر چند صنعت فرش فارس، به دلیل ظرفیت‌های بالایی که قابلیت جهانی دارد، می‌تواند مستقل از کشور عمل کند