شیراز گل سرسبد شهرهای کشور در حوزۀ محیط زیست شهری، به گزارش جلال‌الدین عرفانی خبرنگار شهر مردم ، سال ۲۰۲۴ برای شهر شیراز یک سال متفاوت بود، سالی که شهر گل و بلبل از میان ۸۵ کلانشهر آسیایی، عنوان پایتخت محیط زیست آسیا را کسب کرد. رویایی که پس از سال‌ها به حقیقت پیوست و نشان داد که آری، به‌اتفاق می‌توان همه‌کاری انجام داد و شاید این بهانه‌ای شد برای برگزاری همایش بین‌المللی مدیریت محیط زیست شهری که با حضور مسئولین کشوری و استانی و به میزبانی شهرداری و شورای شهر شیراز برگزار شد.

رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در این مراسم گفت: نوع نگاه شهرداری شیراز به تحولات عمرانی، اجتماعی و فرهنگی، نگاه هوشمندانه‌ای است. این هدف‌گذاری و تلاش‌ها می‌تواند تأمین‌کننده بسیاری از خواست‌های مردم شیراز باشد. معتقدیم مزیت‌های ما در کلان‌شهر شیراز باید بر اساس نیازمندی‌ها باشد و باید برنامه هفتم توسعه که بخش قابل‌توجهی از آن احکام برنامه برای رفع این دغدغه‌هاست، مدنظر قرار گرفته و اجرایی شود.

ابراهیم عزیزی تصریح کرد: سند توسعه کشور ایران، اجرای برنامه هفتم است و مبنای عمل ما از رئیس‌جمهور تا مدیران و مسئولین دستگاه‌های اجرایی باید برنامه هفتم باشد و شهرداری و شورای شهر شیراز نیز بر اساس برنامه هفتم توسعه حرکت کند. لذا باید افق برنامه، هدف‌گذاری و مورد توجه باشد.

وی در ادامه با اشاره به وضعیت رودخانه چنارراهدار و رودخانه خشک با تأکید بر اینکه رودخانه خشک نباید خشک باقی بماند، گفت: یکی دیگر از ظرفیت‌های شیراز که باید به آن توجه شود، باغات و قنوات شهر است؛ باغات و قنواتی که شهر شیراز به آنها شهرت دارد، اما قدری در این دو حوزه عقب‌ماندگی و کم‌توجهی داریم و باید آن را احیا کنیم.

نماینده مردم شیراز و زرقان در مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: معتقدیم تغییر نگاه در این حوزه ضرورت دارد و نمی‌توان گفت مردم دارای چندین هزار متر باغ باشند، اما برای سکونت خود با مشکل مواجه باشند و این موضوع منطقی نیست.

وی اضافه کرد: یکی از موضوعاتی که در حوزه زیست‌محیطی شهر باید به آن توجه شود، کاهش آلایندگی واحدهای صنعتی در طول مسیر شیراز است که باید در نهایت به صفر برسد، البته این باید با در نظر گرفتن اشتغال باشد.

عزیزی ادامه داد: البته برنامه‌ریزی شده چند واحد صنعتی آلاینده بزرگ دیگر شهر، از جمله پشم شیشه و سیمان، نیز به خارج شهر منتقل شوند که بر طبق برنامه‌ریزی، تا سال آینده این صنایع به خارج شهر منتقل می‌شوند.

وی افزود: در خصوص اجرای سد تنگ سرخ، معتقدم باید کار و مطالعه شود و جو زده نشویم و واقعیت را نادیده نگیریم؛ از یک سو باید جلو مخاطرات آن گرفته شود و از سوی دیگر هوشمندانه به آن به عنوان یک فرصت نگاه کنیم.

**شیراز، تافته جدا بافته شهرهای کشور

شهردار شیراز گفت: امروز ما شاهدیم که یکی از دلایل تعطیلی کشور آلودگی هوا است؛ آیا می‌دانید هزینه هر روز تعطیلی کشور چقدر است که باید کلانشهرهایی مانند تهران هر روز متحمل این هزینه های تعطیلی شوند؟ در حالی که یکی از مشکلات سیستم مدیریتی کشور این است که اهل اتخاذ تصمیم نیستیم و تنها صورت‌مسئله را پاک می‌کنیم.

محمد حسن اسدی افزود: این افتخار نصیب شهر شیراز شده است که در طول یک سال حتی یک روز هم هوای آلوده نداشته است و وضعیت آن با هیچ کلان‌شهری قابل مقایسه نیست. این نشان از فرهنگ غنی مردم شیراز و البته تلاش شبانه‌روزی سبزبانان و پاکبانان، اهتمام مدیریت شهری به توسعه حمل و نقل عمومی و اقدامات دیگر است که موجب شده این کلان‌شهر پاک بماند.

وی با اشاره به ترس مسئولین از انتقال پایتخت از تهران در راستای رفع مشکلات زیست‌محیطی آن گفت: یکی دیگر از مشکلات ما این است که شهرهای ما گران اداره می‌شود و از سوی دیگر ما برای محیط‌زیست هم در شهرداری و هم در دولت اعتبار قابل‌توجهی را اختصاص نمی‌دهیم.

وی ادامه داد: مدیریت شهری برای حوزه محیط زیست برنامه دارد و پروژه و اعتبار تعریف می‌کند و هدف از برگزاری چنین همایش‌هایی، اهمیت محیط زیست به ویژه در حوزه توسعه است.

اسدی گفت: اینکه در سال ۲۰۲۴ شیراز به عنوان پایتخت محیط زیست آسیا انتخاب شده است اتفاقی نیست و حاصل تلاش‌های بسیاری است؛ البته شیراز القاب دیگری هم دارد، اما جایگاه این کلان‌شهر بسیار بالاتر از این القاب است. با قطعیت می‌گویم شیراز را هنوز هیچ‌کسی نتوانسته است بشناسد؛ شیراز یک آب، خاک، فرهنگ و شالوده‌ای دارد که این شهر را تافته جدا بافته از شهرهای دیگر کرده است.

شهردار شیراز اظهار داشت: امروز علاوه بر اعتباراتی که شورای شهر در ردیف‌های ویژه برای پروژه‌های زیست‌محیطی اختصاص داده است، بالغ بر هشت هزار میلیارد تومان پروژه افتتاح می‌شود و تکلیفی که شورا به ما کرده است در ۲ سال گذشته ۳۵ هزار میلیارد تومان قرارداد سرمایه‌گذاری منعقد شده است که از این میزان، ۲۰ هزار میلیارد پروژه‌های محیط زیست و ۵۵۰۰ میلیارد پروژه زباله‌سوزی است.

اسدی گفت: طی این مدت چندین پروژه ساماندهی مشاغل مزاحم و آلاینده به مرحله قرارداد رسیده است؛ لذا در کلان‌شهر شیراز پروژه‌های دارای ردیف بودجه و پروژه‌های سرمایه‌گذاری به حوزه زیست‌محیطی اختصاص دارد.

شهردار شیراز با اشاره به اینکه در خصوص تنگ سرخ حمایت‌های ویژه‌ای صورت گرفته است، گفت: ما از سیل و هدررفت منابع آبی آسیب‌های بسیاری دیده‌ایم. این در حالی است که اجرای یک تصفیه‌خانه محلی برای شهرداری شیراز ۳۰۰ میلیارد تومان هزینه در برداشت که ۲۰۰ لیتر بر ثانیه آبدهی دارد و امید است طی چهار ماه آینده به بهره‌برداری برسد و شاید با اجرای این پروژه بتوانیم حدوداً آب مورد نیاز باغ‌های قصردشت را تأمین کنیم.

اسدی ادامه داد: مدیریت شهری برای حوزه محیط زیست برنامه دارد و پروژه و اعتبار تعریف می‌کند و هدف از برگزاری چنین همایش‌هایی، اهمیت محیط زیست به ویژه در حوزه توسعه است.

رئیس کمیسیون کشاورزی، سلامت و محیط زیست مجلس شورای اسلامی نیز در این مراسم گفت: در مجلس یازدهم تمام قوانین کهنه در حوزه امنیت غذایی و سلامت جامعه، ۴ محور کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست به‌روز شد ‏و در راستای توسعه این بخش‌ها قوانین جدید و به‌روز با هماهنگی و همراهی تدوین شد.

محمد جواد عسکری تصریح کرد: برنامه پنج‌ساله هفتم توسعه کامل و جامع است و یکی از مسائل مهم در این برنامه، توسعه محیط زیست است و اگر بر اساس برنامه در سه مقطع کوتاه، میان و بلندمدت حرکت نکنیم، آسیب خواهیم دید.

نماینده داراب و زرین‌دشت اظهار داشت: در گذشته ۲۲۰ مورد احکام دائمی اجرایی در حوزه محیط زیست داشتیم که باید اجرا می‌شدند و عمده وزارتخانه‌ها نظیر وزارت کشور، نفت، صمت و جهاد کشاورزی دخیل بودند، اما از این تعداد احکام، تنها ۲۰ احکام اجرا و ۶۰ احکام ناقص اجرا شد و مابقی احکام اجرا نشدند.

عسکری اضافه کرد: در این راستا مأموریت داده شد به دستگاه‌های اجرایی که در اجرای احکام ایفای نقش داشته باشند.

وی ادامه داد: اگر امروز شهر شیراز به عنوان پایتخت محیط زیست مطرح می‌شود، خوب است، اما کافی نیست و باید با استفاده از ظرفیت و قابلیت‌های حوزه علمی و دانش‌بنیان، فضایی ایجاد شود تا این موضوع به استان‌های دیگر تعمیم داده شود.

رئیس کمیسیون کشاورزی در مجلس شورای اسلامی گفت: امروز گره‌ای به نام آلودگی هوا در کشور وجود دارد و تعطیلی‌ها ضربه سنگینی به کشور می‌زند واز سوی دیگر جان انسان نیزبه خطر می افتد چرا که دستگاه‌ها به وظایف خود به خوبی عمل نمی‌کنند و کم‌کاری و بی‌توجهی صورت می‌گیرد.

وی اضافه کرد: امروز اگر اتفاقاتی رخ می‌دهد، حاصل بی‌تدبیری‌های گذشته است؛ آلودگی هوا معضل جدی کشور است، اما معضل جدی‌تر آلودگی آب است و نیتراته شدن سفره‌های آب زیرزمینی، معضل جدی برای آینده کشور است که باید فکری به حال آن شود.

عسکری گفت: در برخی موضوعات در کشور به نقطه‌ای می‌رسیم که نسبت به تداوم و ادامه آن بی‌توجه هستیم. این در حالی است که باید در این مسیر ارزشمند و حائز اهمیت که با سلامت مردم مرتبط است به نقطه مطلوب دست یابیم.

رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر شیراز نیز با تقدیر از تلاش سبزبانان و پاکبانان شهرداری شیراز و اینکه نباید زحمات آنها را در کسب این عنوان برای شهر شیراز فراموش کرد، گفت: طرح‌های جامع، طرح‌های اصولی هستند و تمام موضوعات آن بررسی می‌شود و به نوعی یک ریل‌گذاری در این حوزه است، که در همین راستا در کمیسیون محیط زیست شورای شهر شیراز، ۱۱ طرح جامع تدوین و تصویب شده است که ۲ طرح آن مربوط به استفاده بهینه از منابع آب و طرح آبخیز دشت شیراز و دریاچه مهارلو است.

مسعود زارعی تصریح کرد: در این طرح استفاده از تصفیه‌خانه‌های محلی مدنظر است که اولین تصفیه‌خانه با ۷۵ درصد پیشرفت در حال انجام و ۲ تصفیه‌خانه دیگر اقدامات در حال انجام است و با این اقدامات کسری آب باغات شیراز مرتفع می‌شود.

و ادامه داد: آلودگی دریاچه مهارلو، خطر فرونشست زمین در دشت شیراز به دلیل زهکشی بالا، ظرفیت ناقص تصفیه‌خانه‌هایی که آبفا ایجاد کرده و در پایین دست برای مردم مشکلات بسیاری به وجود آورده، برخی از مواردی است که باید در زمینه محیط زیست به آنها توجه کرد.

سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست کشور نیز گفت: اگر امروز شهری از شهرهای کشور شرایطی متفاوت نسبت به بقیه دارد که حاصل وجود و تلاش متخصصین محیط زیست و مدیرانی است که آگاهانه این دیدگاه‌ها را به کار بستند.

وی افزود: یکی از این معضلات مربوط به برداشت بی‌رویه از آب‌رفت‌های دانه درشت معادن است که سال‌هاست با آن مواجه هستیم.

وی تصریح کرد: احداث سد در بالادست می‌تواند موجب تغییر در هیدرولوژی سطحی و تبدیل آب‌های زیرزمینی شود. همچنین در ارتفاعات شیراز، همچون سایر کلان‌شهرها، متأسفانه این رویه مطرح است که اکوسیستم را تغییر می‌دهیم، این در حالی است که نباید این اقدام انجام شود و در فعالیت‌های توسعه‌ای که در کوهستان‌ها انجام می‌شود، باید مشخص شود فعالیت با چه هدفی است و پیامدهای محیط زیستی و راهکارهای رفع آسیب‌ها مدنظر باشد.

ظهرابی اضافه کرد: ارزیابی زیست‌محیطی پروژه برای تله‌کابین غرب شیراز باید مورد توجه مدیران شهری باشد و ایجاد یک ارتباط ارگانیک بین مجموعه‌های شهری و سایر ارگان‌ها همچون سمن‌ها از ضرورت‌ها است.

وی با اشاره به موضوع انتقال کارخانه‌های سیمان و پشم شیشه با اشاره به برخی اقدامات انجام شده در راستای انتقال این کارخانه‌ها، خواستار فشار بیشتر از جانب شهرداری شیراز برای انتقال این صنایع شد و گفت: همچنین انتظار داریم شهرداری شیراز به حفظ این اکوسیستم‌های آبی رودخانه خشک شیراز و تالاب مهارلو تلاش بیشتری داشته باشد. از سوی دیگر در پایش آلودگی هوا انتظاری و انسجام که باید میان شهرداری و محیط زیست باشد، وجود ندارد.

سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست کشور اضافه کرد: در خصوص ساخت و سازها و دست‌اندازی به کوه‌های اطراف شیراز، نگرانی جدی داریم. این در حالی است که باید از دامنه دراک به عنوان تغذیه‌کننده منابع آب شرب زیرزمینی، نهایت حفاظت صورت گیرد.

رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی نیز در این مراسم گفت: در مطالعه شهری شیراز یک نکته به چشم می‌خورد، مهم‌ترین آن محوریت واحد شهری در حوزه‌های مختلف مربوط به محیط زیست است که همه موضوعات با یک انسجام خوب مدیریت و راهبری می‌شود که نتیجه آن در محیط زیست قابل مشاهده است.

سمیه رفیعی افزود: در شهر شیراز موضوع پسماند، مدیریت جامعی را دارد و در لنفی‌دله‌ها یا گودال‌های دفن پسماند، توانسته‌اند از ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر استفاده کنند.

وی تصریح کرد: در شیراز نیروگاه‌های بیوگاز را داریم و این اقدام مثبتی است که شیراز در این حوزه حرف برای گفتن دارد. از سوی دیگر شیراز، اصفهان و مشهد شهرهایی هستند که در موضوع مدیریت پسماند توانسته‌اند خوب کار کنند و هر سه دارای پتانسیل بالایی در حوزه پسماند هستند.

رفیعی تصریح کرد: یکی از اقداماتی که در برنامه هفتم توسعه لحاظ شد، استفاده از سوخت تولید شده در RDF است که اگر اجرا و عملیاتی شود، ۱۶ میلیون متر مکعب گاز صرفه‌جویی خواهد شد که علاوه بر تأمین و مدیریت حوزه سوخت، مشکل پسماند هم رفع می‌شود.

وی که خود یکی از مخالفین عوارض آلایندگی بود، تصریح کرد: من با آلاینده‌فروشی مخالف هستم و سال‌ها در این خصوص در مجلس شورای اسلامی مبارزه داشتم. اما با مشاهده عملکرد شهرداری شیراز، با توجه به اقدامات و پروژه‌هایی که تعریف کرده است، توانسته است یک الگوی خوب برای هزینه‌کرد عوارض آلایندگی باشد و امید است سایر شهرها و کلان‌شهرها مدل شیراز را اجرایی کنند.

معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری شیراز نیز ضمن ارائه گزارشی از حوزه محیط زیست شهری گفت: با رصد شاخص‌های آلودگی در یک سال گذشته، کلان‌شهر شیراز جز پاک‌ترین کلان‌شهرهای کشور بوده است. این در حالی است که در حوزه توسعه فضای سبز و دارا بودن ۴۲۰۰ هکتار فضای سبز شهری، ارتفاعی و پیرامونی، یکی از افتخارات شهر شیراز است و باغات قصردشت و گردشگری که در شیراز از قدیم وجود داشته است، به عنوان یکی از شاخصه‌های پایتخت زیست‌محیطی قرار گرفته است.

روح‌الله خوشبخت افزود: مجموعه سایت دفن زباله برمشور یکی از مهندسی‌ترین مراکز دفن است و در حوزه حمل و نقل، شیراز تنها کلان‌شهری است که ۴ خط مترو فعال و ۲ خط در حال ساخت دارد و حرکت به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر از اقدامات مدنظر است.

وی اضافه کرد: به دستور شهردار شیراز، اجرای ۵۵۶ پروژه با اعتبار ۷۷ هزار میلیارد تومان در حوزه محیط زیست در بودجه شهرداری شیراز تعریف شده است. همچنین نوسازی، خرید و فرآیند تکمیل دفن پسماند و حرکت به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر در دستور کار قرار گرفت.

خوشبخت گفت: مفتخریم در شهر راز شیراز میزبان این همایش بودیم که در مباحث علمی ۲۷۶ مقاله، ۹۵ مقاله در حوزه مدیریت بهینه پسماند و اقتصاد چرخشی و ۶۱ مقاله در موضوع مدیریت و توسعه چرخه آب‌های شهری دریافت شد.

معاون محیط زیست و خدمات شهری شهرداری شیراز تأکید کرد: هدف از برگزاری این همایش، برداشتن گام مؤثر در ترویج فرهنگ محیط زیست و توسعه پایدار است و امروز این میثاق را می‌بندیم که محیط زیست اهمیت بیشتری بدهیم و به سمت توسعه پایدار حرکت کنیم.

گفتنی است در پایان این همایش از برگزیدگان مسابقه بین‌المللی کاریکاتور و منتخبان مقالات و طرح علمی در حوزه محیط زیست تقدیر به عمل آمد و از پوستر جایزه سرو و تمبر شیراز پایتخت محیط زیست آسیا و میثاق‌نامه این عنوان رونمایی شد.