قسمت اول

جلال‌الدین عرفانی – خبرنگار شهر مردم، حدود دو سال از اعلام اتمام ظرفیت دارالرحمه‌ی شیراز می‌گذرد، اما هنوز هم تعداد زیادی از شیرازی‌ها ترجیح می‌دهند حتی با پرداخت هزینه‌های گزاف برای خرید قبرهایی که از پیش توسط برخی خریداری شده، عزیزان خود را در این محل دفن کنند؛ هزینه‌هایی که گاه برای یک قبر سه‌طبقه به بیش از یک میلیارد تومان می‌رسد. اما علت چیست که هنوز هم دارالرحمه انتخاب اول شیرازی‌ها برای خانه‌ی ابدیت رفتگانشان است؟ شاید بارزترین علت مسیر کوتاه و در دسترس‌تر بودن این محل باشد، حتی اگر طبقه‌ی چهارم یک قبر چهارطبقه نصیبشان شود.

در بخش دوم از گزارش وضعیت خانه‌های آخرت جدید و قدیم شهر شیراز، سری زدیم به دارالرحمه شیراز و با مدیر آن به گفت‌وگو نشستیم تا از آخرین وضعیت دارالرحمه شیراز آن هم در حالی که در حین گزارش ما چند مراسم در آن برقرار بود، مطلع شویم.

علی انصاری در این رابطه به خبرنگار ما گفت: پس از آنکه حوالی سال ۱۳۴۸ ظرفیت آرامستان دارالسلام شیراز به پایان می‌رسد، مسئولین وقت بر آن می‌شوند که گورستانی را در حاشیه‌ی شهر بسازند که آن محل، مکان فعلی دارالرحمه است که زمین توسط مرحوم یوسف ناجی خریداری شد و این آغاز فعالیت دارالرحمه‌ی شیراز بود؛ تا اینکه انقلاب شد و جنگ صورت گرفت و در بحران جنگ، ما شاهد دفن بیش از چهار هزار پیکر مطهر شهدا در این محل بودیم که به آن افتخار می‌کنیم که خادم این عزیزان هستیم.

وی تصریح کرد: در بحران کرونا همه یادشان است ظرفیت اینجا تکمیل شده بود، اما ما مجبور شدیم چون جای دیگری نبود، برای اینکه بحران در بحران نشود و در آن بحران، بحران دیگری شکل نگیرد، حتی در برخی نقاط مجموعه که کاربری دیگری هم داشت، علی‌رغم میل باطنی اموات را دفن کنیم.

انصاری گفت: با آغاز فعالیت آرامستان بهشت احمدی و تکمیل دارالرحمه، از چهاردهم آبان سه سال قبل ارائه‌ی خدمات از جمله غسل در اینجا ممنوع و غسالخانه‌های مردانه و زنانه ما تعطیل شده و شهرداری شیراز هم انصافاً زحمات بسیاری برای راه‌اندازی گورستانی به نام آرامستان بهشت احمدی در چند کیلومتری شهر کشیده است. به هر حال کلان‌شهری مثل شیراز نیازمند ایجاد چنین آرامستانی با این وسعت بود و عوامل اجرایی ما نیز به محل جدید رفته‌اند.

وی ادامه داد: تقاضایی که ما داریم این است که چون ظرفیت اینجا به پایان رسیده و اشباع شده، شهروندان برای دفن اموات خود به محل جدید بروند. در طول این سال‌ها نزدیک به ۴۰۰ هزار نفر در این محل دفن شده‌اند و من خودم شرم دارم که وقتی برخی درخواست دارند عزیزشان را اینجا دفن کنند، جایی نداریم یا زمانی که مجبوریم به دلیل کمبود فضا یک قبر سه‌طبقه را بین سه پدر شهید تقسیم کنیم که این برای خودم قابل قبول نیست، ولی چه کنیم که تقاضا بالا و ظرفیت ما کم است.

انصاری گفت: ما هم مشکلات مردم برای رفتن به آرامستان جدید از جمله بحث مسافت و دسترسی را می‌دانیم، ولی خب دارالرحمه‌ی شیراز امروز دیگر جایی ندارد و در آینده قطعاً راه‌های دسترسی به آرامستان جدید بهتر می‌شود، تا مردم به آن سمت گرایش پیدا کنند و دیگر روی اینجا نظری نداشته باشند.

وی در پاسخ به این سؤال که پس چرا هنوز هم در این محل دفن صورت می‌گیرد و قبر خرید و فروش می‌شود، اظهار کرد: با توجه به اینکه بیش از ۵۰ سال از قدمت دارالرحمه می‌گذرد، در برخی موارد بعضی تقاضا دارند امواتشان – عزیزی که تازه فوت کرده – در قبور عزیزان دیگرشان که سال‌ها قبل در اینجا دفن شده‌اند و از عمر دفن آنها چند دهه می‌گذرد، به خاک سپرده شود و یا اینکه برخی از گذشته برای خود یا نزدیکانشان در اینجا قبری خریده‌اند که آن را می‌فروشند که البته فروش قبر از نظر شرعی و بخشنامه خلاف است.

رئیس هیئت امنای دارالرحمه شیراز گفت: به‌رغم خلاف شرع بودن خرید و فروش قبر، ولی چه کنیم گاهی برخی به دلیل منافع مالی بدون اطلاع ما با هم توافق می‌کنند که قبرهای خریداری‌شده یا حتی بخشی از آرامگاه خانوادگی خود را به فروش برسانند و بین خودشان اسنادی رد و بدل می‌کنند که ما خبر نداریم و اگر هم بدانیم برخورد می‌کنیم، اما امروز توانستیم جلوی بازار سیاه خرید و فروش قبر را بگیریم.

انصاری در خصوص سرنوشت دارالرحمه‌ی شیراز پس از تکمیل ظرفیت و توقف کفن و دفن در آن گفت: با توجه به وجود گلزار شهدا در این محل، در آینده تصمیم بر این است که اینجا تبدیل به یک مجموعه فرهنگی و مذهبی شود که ساکنان اطراف هم از خدمات آن بهره ببرند و در این مدت هم اقدامات خوبی در محوطه‌سازی آن از جمله اجرای المان (روح) در این محل انجام شده که این المان توسط استاد قصردشتی انجام شده است.

وی با اشاره به مورد احترام بودن شغل‌های مرتبط با امور کفن و دفن گفت: چند وقت پیش در مطلبی در فضای مجازی دیدم که یکی از عزیزان که در حوزه‌ی کفن و دفن فعالیت داشت در برنامه‌ای جایزه‌ای برده بود، اما وقتی دیده بودند شغل او در غسالخانه است، جایزه را پس گرفته بودند. این کار درستی نیست. ما باید این فرهنگ را در جامعه گسترش دهیم که این افراد هم جزو زحمتکشان جامعه هستند. در دوران کرونا این عزیزان به صورت جهادی می‌آمدند و مرده‌ها را می‌شستند؛ این در حالی بود که حتی فرزند آن فرد حاضر نبود به جنازه‌ی پدر خود نزدیک شود، ولی این‌ها در راه خدا این اموات را غسل داده و دفن می‌کردند.

انصاری گفت: جامعه باید بیشتر قدر این‌ها را بداند و اینکه قبرستان را به عنوان بدترین محل معرفی نکنید. مثلاً در محاوره ما اگر فردی به عنوان مثال در جایی تأخیر کند، تا می‌رسد به او می‌گویند: “کدام قبرستانی بودی؟” یا بچه خجالت می‌کشد در مدرسه بگوید پدر من در آرامستان کار می‌کند، در حالی که این شغل شریفی است و باید این فرهنگ و نوع نگاه را تغییر بدهیم.

وی اظهار کرد: راه‌اندازی آرامستان بهشت احمدی و تکمیل دارالرحمه باعث شده که ۳۰ تا ۴۰ درصد از دفن اموات در شیراز کاهش یابد؛ چرا که بسیاری از امواتی که در اینجا دفن می‌شد مربوط به کسانی بود که گرچه در شیراز سکونت داشتند یا کار می‌کردند، اما محل زندگی آن‌ها در روستاها و شهرهای اطراف بود و با توجه به مسافت آرامستان بهشت احمدی، بازماندگان افراد فوت‌شده ترجیح دادند به دلیل بعد مسافت تا آرامستان جدید، اموات خود را در محل و شهر و روستاهای خود دفن کنند.