فرنگیس شنتیا –خبرنگار شهرمردم، شیراز  لب تشنه تر از تهران ! زنگ خطری که مدت هاست نواخته شده  اما در غوغای بی آبی و بی بارانی پایتخت ، جدی گرفته نمی شود.

براساس اعلام رئیس مرکز پژوهش‌های علوم جوی و اقیانوس دانشگاه شیراز، وضعیت شیراز ، بدتر از تهران است، چراکه تهران به واسطه رشته‌کوه‌های البرز و سدهای اطراف خود  ، ممکن است از منابعی آب دریافت کند، اما شیراز از چنین امکانی بی‌بهره است.

سید محمدجعفر ناظم‌السادات  به این نکته اشاره می کند که   بسیاری از متخصصان و دلسوزان حوزه آب و محیط زیست، بارها نسبت به بروز چنین شرایطی هشدار داده بودند و اکنون به نقطه‌ای رسیده‌ایم که پایان مسیر همان هشدارهاست.

او روی  صدور بی رویه پروانه‌های ساخت‌وساز و توسعه بی‌ حساب و کتاب شهر، دست گذاشته و تاکید می کند : باید برای حفظ منابع آبی موجود چاره‌اندیشی شود.

اما آیا توسعه شهرنشینی تنها دلیل خشک شدن استانی است که روزی  پهنه گسترده‌ ی جنگل‌ها و مراتع آن زبانزد بود ؟ شناسایی 30 هزار چاه غیر مجاز که در یک قلم مدیرعامل آب منطقه‌ای فارس به آن اشاره می کند ، از چه حکایت دارد  ؟ یا برداشت بی رویه  از سفره های آب زیرزمینی برای مصارف کشاورزی و صنعتی و تبدیل این استان به یکی از استان های رکورد دار فرونشت زمین ؟  آن 200 هزار باغ شهری که با آسودگی خیال آخرین شیره های جان فارس را می مکند در کجای این معادله نابرابر طبیعت و آبخواران قرار می گیرد ؟

بر اساس گزارش های مستند ، در سال های گذشته  ، دستبرد بی‌رویه به  ذخایر زیرزمینی، سدسازی‌های غیر کارشناسانه و بی قاعده و اصول   ، کاشت بدون مطالعه محصولات مکنده آب  و از همه مهمتر مدیریت ناکارآمد منابع آبی از مهمترین عواملی است که فارس را به این حال و روز کشانده است .

200 هزار باغشهری ، شیره جان فارس را می مکند 

فرماندار شیراز ، تعداد  باغ‌شهرهای  موجود در استان فارس را بیش از ۲۰۰ هزار مورد اعلام کرده و می گوید:  تنها در محدوده شهرستان شیراز بیش از صد هزار باغ شهر ، ساخته شده است و  در کنار این حجم باغ‌ شهر، چاه‌های مجاز و غیرمجاز، اعم از عمیق، نیمه‌عمیق و سطحی، به‌طور گسترده حفر شده است.

سید علاالدین کراماتی با اعلام این آمار هشدار دهنده ، عنوان می کند که هیچ‌کس حتی یک‌بار برای این وضعیت ابراز نگرانی نکرده است.

او همچنین عدم اجرای  طرح آبخیزداری را مورد انتقاد قرار داده و می گوید :   سال‌هاست که هیچ طرح تأثیرگذار آبخیزداری و آبخوانداری در استان اجرا نشده و اگر اکنون برای حفاظت از منابع آبی اقدامی نکنیم، آینده‌ای تلخ در انتظار مردم و نسل‌های بعد خواهد بود.

فرماندار شیراز، با اشاره  به این که عمق چاه‌ها در بسیاری مناطق چندین متر پایین‌تر رفته است می گوید :  چشمه ‌های آب خشکیده و جریان‌های قدیمی از حرکت ایستاده‌اند؛ اما هنوز واکنش و نگرانی جدی از سوی جامعه دیده نمی‌شود.

30 هزار چاه غیر مجاز ، رمقی برای فارس نگذاشته اند 

در همین حال ، مدیر عامل آب منطقه ای فارس از وجود ٦٤هزار حلقه چاه  مجاز و نزدیک ٣٠هزار حلقه چاه غیرمجاز در این استان، خبرداده و می گوید :  برداشت از چاه‌های مجاز حدود ۴۶۰۰ میلیون مترمکعب و برداشت از چاه‌های غیرمجاز نزدیک به ۹۰۰ میلیون مترمکعب در سال برآورد می‌شود.

سیاوش بدری،هشدار می دهد :  برداشت‌های سنگین از چاه‌های مجاز و غیرمجاز و تداوم خشکسالی فشار مضاعفی بر منابع آبی وارد کرده است.

 خشک کردن دریاچه پریشان برای دلمه بادمجان 

بیش از ۹۰ درصد آب مصرفی استان فارس را بخش کشاورزی از آن خود کرده است تا همچنان با تولید محصولات آب بر ، به بهایی سنگین عنوان پایتخت کشاورزی کشور را یدک بکشد .

اسماعیل کهرم، کارشناس محیط‌زیست، با انتقاد از مدیریت نادرست منابع آبی می‌گوید بحران آب نتیجه سدسازی بی‌رویه، چاه‌های غیرمجاز و هدررفت گسترده در کشاورزی و شبکه شهری است

او در گفت و گو با خبرآنلاین می گوید : متأسفانه از تالاب‌ها نیز برای مصارف کشاورزی آب برداشت می‌شود. از تالاب میقان اراک و دریاچه پریشان فارس آب می‌کشند تا برای کشاورزی استفاده کنند. دریاچه پریشان فارس مگر چقدر آب دارد که بخواهید از آب آن برای کشاورزی استفاده کنید؟ وقتی آب دریاچه پریشان تمام شد خودسوزی کرد، اشعه خورشید به ریشه گیاهان رسید و آتش گرفت، من پیش استاندار وقت فارس رفتم و همین نکته را گفتم، با شوخی گفت دلمه بادمجان‌هایی که در تهران مصرف می‌کنید از همین‌جا می‌آید. من هم گفتم به‌عنوان یک تهرانی می‌گویم شکمم کارد بخورد که من این بادمجان‌ها را نخورم، شما دارید یک دریاچه را خشک می‌کنید و به آتش می‌کشید به‌خاطر این‌که تهرانی‌ها دلمه بادمجان می‌خواهند، این چه منطقی است؟

از سوی دیگر بر اساس گزارش ایرنا ، اطراف تالاب پریشان  ۹ هزار هکتار اراضی کشاورزی وجود دارد که برای این وسعت سالانه ۴۰ میلیون متر مکعب آب از حوضه آبریز آن برداشت می‌شود و  تا زمانی که این حجم آب استفاده شود امیدی به احیای تالاب نیست و کاهش آن نیاز به افزایش آگاهی جوامع محلی دارد.

رعایت نکردن الگوهای کشت و نادیده گرفتن هشدارها در این استان تا حدی پیش می رود که بر اساس آمارها ، تنها در سال گذشته ،  ۲ هزار هکتار از مزارع اقلید به کشت پیاز اختصاص یافت ، شهرستان استهبان  توسعه پنج هکتاری کشت زعفران را تجربه کرد  و قیروکارزین هم با افزایش۵۰ درصدی کشت برنج به عنوان کشتی آب‌بر همراه شد .

هدر دادن  500 لیتر آب برای کشت هر هندوانه

طبق گفته کارشناسان ،  هر  عدد هندوانه از زمان كشت تا برداشت ، 500 لیتر آب مصرف می کند . هدررفتی هولناک تا به ازای آن این محصول به بهایی اندک در بازار فروخته یا صادر شود .  به نابودی کشاندن منابع آبی صرفا محدود به این محصولات نمی شود .   گندم و برنج هم از آبخواران اصلی در استان فارس به شمار می روند و تلخ ترین حقیقت این است که فارس منابع آبی و دریاچه های خود را نابود کرد تا سالیان سال نان آور کشور باشد .

رد پای صنعت در بی آبی ها 

آمار سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد خشک‌ترین استان‌ها از جمله بوشهر، خوزستان و فارس بیشترین سهم را از مصرف صنعتی آب داشته‌اند؛ به‌گونه‌ای که ۸۸ درصد از کل مصرف صنعتی آب کشور به این سه استان اختصاص یافته است.

جعفر قادری ، نماینده مردم شیراز و زرقان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به مشکلات آب صنایع، چاره برون رفت از این معضل را در اجرای  سه طرح شامل تکمیل تصفیه‌خانه‌های فاضلاب، بهره‌برداری از منابع آبی محلی و انتقال آب از خلیج فارس  می داند . ایده هایی که عملا در مرحله حرف و کاغذ باقی مانده است و فارس با هزار دستانی که آخرین شیره جانش را بیرون می کشند ، می رود تا نجوای جویباران و چشمه ساران و جنگل های بکر و دریاچه های زیبایش را به خاطره ها بسپارد .