سيد محی الدین حسینی ارسنجانی
–شهرمردم

یکی از جمله واژگان پر کاربرد در گفتمان نوین انقلاب اسلامی بویژه در تفهیم و تشریح بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و از جمله پرکاربرد ترین و کلیدی ترین کلمات مورد استفاده در بیانات رهبر فرزانه انقلاب اسلامی “جهاد تبیین” است.این عنوان زیبا و پرمعنا “جهاد تبیین” یکی از مفاهیم اساسی در اسلام است که بر ضرورت روشنگری و ارائه حقایق در برابرتحریف‌ ها، شبهات، و ناآگاهی‌ها تأکید دارد. این جهاد، وظیفه‌ای است که برای حفاظت از هویت دینی و فرهنگی جامعه اسلامی و تقویت بنیان‌های فکری آن تعریف شده است.کتاب شریف نهج‌البلاغه مولا علی علیه السلام یکی از منابع مکتوب و مهم حوزه تبیین و به‌عنوان یکی از منابع غنی اسلامی، به تحلیل اصول و روش‌ های جهاد تبیین است و مطالعه نهج‌ البلاغه نشان می‌دهد که امام علی (ع) با بهره‌ گیری از روش‌های متنوعی مانند استفاده از استدلال منطقی، تبیین حقیقت در قالب خطبه‌ها و نامه‌ها، و توصیه به تقوا و اخلاق اسلامی، به روشنگری در میان جامعه پرداخته‌ و این روش‌ها شامل تشویق به تفکر و تعقل، مقابله با انحرافات فکری و اجتماعی، و دعوت به حق و عدالت است. جهاد تبیین در جامعه اسلامی نیازمند شناخت دقیق از مسائل روز،استفاده از ابزارهای نوین ارتباطی،تأکید بر آموزه‌های اخلاقی و معنوی و درک کامل از شرایط دیروز و امروز یا گذشته و حال جامعه پیرامونی خویش است.در کتاب عظیم نهج‌ البلاغه به روش‌های کاربردی برای جهاد تبیین مانند دشمن‌شناسی و شناساندن دشمن به مردم، امر به معروف و نهی از منکر زبانی و انتقاد کردن پرداخته شده و ما باید با توسل به قرآن کا کلام خدا و نهج البلاغه که سخن امام معصوم است و به سنت نبوی و اظهارات نمایندگان امام حی و حاضر که ولی فقیه زمان و مجتهدان اعلم و جامع الشرایط زمان است در این رابطه دقت و توجه داشته باشیم.
در بیانات مقام معظم رهبری مدظله‌ العالی همواره از کلمات کلیدی از جمله واژه پرکاربرد تبیین استفاده شده که تماماً معنای قدرت، صلابت و ایستادگی ایران اسلامی در برابر استکبار جهانی و تلاش و جهاد ملت برای حفظ نظام، ارزش‌های اسلامی و ملی و اقتدار در منطقه می‌دهد. اصطلاح جهاد تبیین که در آذر ۱۴۰۰ بیان شد، از جمله راهکارهای اجرایی حفظ نظام است.موضوعات هدف تبیین یا اعتقادات دینی،فرهنگ و تاریخ ملی اسلامی،ارزشهای اساسی، الگوهای رفتاری و دستاوردهای ملی؛ بایسته‌های تبیین ماهیت دینی، ماهیت اخلاقی قانونی، ماهیت اجرایی رفتاری؛ راهبردهای تبیین مخاطب شناسی،استفاده بهینه از ابزار و رسانه، مسئولیت‌پذیری همگان، آموزش و توسعه و پیامدهای تبیین، حفظ نظام و مشارکت فعالانه ملت از جمله مفاهیم جهاد تبیین است و جِهاد تَبیین به معنی روشنگری از روی کار علمی و تحقیقی، به‌منظور مقابله‌ با دشمن و وسوسه‌‌های او دانسته شده است. نخستین‌بار، این اصطلاح را آیت‌الله خامنه‌ای رهبر عزیز کشورمان در اردیبهشت‌ سال ۱۳۹۵، به‌ کار برد و در آذر سال ۱۴۰۰ به تبیین و بررسی آن پرداخت. این واژه زیبا و پر معنا از وصیت‌ نامه امام علی(ع) به حَسَنین (ع) گرفته شده است؛ که در صورت محقق شدن، آثاری مانند «جلوگیری از تحریف»، «حفظ پشتوانه اجتماعی» و «از بین رفتن مشکلات» دارد. رهبری معتقد است، تبیین موضوع‌ات مهم انقلاب و نظام باید به‌شیوه‌ الگوهایی مانند پیامبران الهی و امامان شیعه که از پیشگامانِ جهاد تبیین بوده‌اند صورت پذیرد؛ تا اخلاق و ادبِ اسلامی در آن رعایت شود.
طرحِ این اصطلاح از سوی رهبر انقلاب اسلامی در بین اساتید حوزه، دانشگاه و نهادهای اجرایی کشور،علاوه بر دید گاه‌ها و بازتاب‌های مختلف منجر به نگارش صدها عنوان مقالات تخصصی و مفید و دهها عنوان کتاب از سوی دلسوزان و پژوهشگران انقلابی و چاپ و انتشار آن کتب در صفحات مکتوب و مجازی رسانه های مختلف شده است. رهبر عزیز و مکرم با استناد به بخشی از خطبه اوّلِ نهج البلاغه، انبیای الهی را از بنیانگذاران تبیین خوانده و معتقد است «تبیین»،مهمترین وظیفه آنان بوده است.
به گفته معظم له آخرین پیامبر الهی (ص) نیز با وجود بسیاری از دشواری‌ها در آغاز دعوت به دین اسلام،سخنانِ حقِّ خود را تبیین می‌نمود.حضرت آقا یکی ازخصوصیات حکومت امام علی (ع) را در خطبه‌ها و نامه‌های نهج البلاغه،تبیین وروشنگری شمرده و معتقد است خط جهاد و مبارزه توسط امامان شیعه(ع) در تمام دوران ۲۵۰ ساله در شکل‌های گوناگون استمرار داشته و هدف از آن،تبیین اسلام ناب و تفسیر صحیح قرآن و مساله‌ امامت بوده است.وی به الگو های دیگری مانند مجاهدتِ حضرت زینب(س) در تبیین حقایق عاشورا در کوفه و شام اشاره نموده و بر این باورند برخی از اصحاب پیامبر(ص) مانند عماریاسر نیز در جریان جنگ صفین به روشنگری و تبیین واقعیت‌ها پرداخته‌ اند.همچنین افرادی مانند امام خمینی (ره)،سید اسدالله مدنی، مرتضی مطهری و سید محمد بهشتی را از الگوهای تبیینی یاد کرده و معتقد است آنان، حقایقِ دینی را تبیین می‌نمودند.
نکته پایانی اینکه در مبحث ضرورت جهاد تکوین باید گفت رسانه های ملی و مدافعین و مدیران و کارگزاران و خواص نظام اسلامی باید “جهاد تبیین” که امر و تکلیفی سراسر ارزشی و باورمندانه است را قبول داشته باشند.میدان مبارزه در عرصه جهاد تبیین، فضای حقیقی و پیش از آن فضای مجازی و رسانه‌ای است و هر کس بهتر توانست در عرصه تبیین، تصویرسازی کند، در عرصه جهاد تبیین هم موفق شده است و از انجا که دشمن به دنبال ارائه تصویر غیرواقعی با استفاده از عنصر تحریف است،باید با جهاد تبیین، به جنگ رسانه‌ای دشمن پایان دهیم. مؤلفه‌های فکری رهبری حاکی از داشتن گفتمان‌های روشن و عمیق در حوزه‌های مختلف است. گفتمان رهبری در حوزه علم و فناوری، امنیت، اقتصاد، بین‌الملل و … بر سه اصل خداباوری، خردباوری و مردم باوری استوار است و دویتداران نظام ایلامی و معتقدان به حاکمیت ولی فقیه باید به روشنگری و تبیین واقعیت موجود و تلاشهای انجام شده بپردازند و امید آفرینی را در کنار بیان پیشرفتها و توانمندیها تبیین و بازگویی نمود.