با شدت گرفتن آلودگی هوا در تهران و رسیدن شاخص کیفیت هوا به مرز خطر، نگرانی‌ها درباره تأثیر این شرایط بر سلامت شهروندان، به‌ویژه بیماران قلبی و عروقی، افزایش یافته است. به همین بهانه، در گفت‌وگویی اختصاصی شهر مردم با دکتر مجید تقی‌زاده، فوق‌تخصص قلب و عروق، آنژیوپلاستی و والووپلاستی، به بررسی پیامدهای آلاینده‌ها بر قلب، عروق و سیستم تنفسی و راهکارهای کاهش خطر برای گروه‌های در معرض آسیب پرداختیم که در ادامه می‌خوانید:

این روزها آلودگی هوا در تهران به سطح هشدار رسیده است. به‌عنوان فوق‌تخصص قلب و عروق، اولین نگرانی شما در چنین شرایطی چیست؟

مهم‌ترین نگرانی، افزایش ناگهانی فشار بر سیستم قلبی–عروقی است. آلاینده‌های معلق، به‌ویژه ذرات ریز PM2.5، می‌توانند در عرض چند ساعت وارد جریان خون شوند، التهاب ایجاد کنند، ضربان قلب را نامنظم کنند و حتی احتمال سکته قلبی و مغزی را بالا ببرند. بیماران قلبی معمولاً نخستین گروهی هستند که در چنین شرایطی آسیب می‌بینند.

آلودگی هوا چگونه می‌تواند به قلب آسیب برساند؟

مکانیسم‌ها چندگانه‌اند، اما مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:

1.  افزایش التهاب عروقی: ذرات ریز وارد خون می‌شوند و سطح التهاب را بالا می‌برند. این التهاب پلاک‌های چربی ناپایدار را تحریک کرده و خطر پارگی آنها را افزایش می‌دهد.
2.  تنگ‌شدن رگ‌ها: آلاینده‌ها باعث اسپاسم عروق کرونر می‌شوند و جریان خون قلب را محدود می‌کنند.
3.  تغییرات ضربان قلب: آلودگی موجب اختلال در هدایت الکتریکی قلب و افزایش آریتمی‌ها، مخصوصاً در سالمندان، می‌شود.
4. افزایش فشار خون: استنشاق هوای آلوده سیستم عصبی سمپاتیک را فعال می‌کند و فشار خون بالا می‌رود.

آیا آلودگی هوا می‌تواند حتی در افراد به‌ظاهر سالم هم مشکل قلبی ایجاد کند؟

بله. پژوهش‌ها نشان می‌دهد حتی جوانان بدون سابقه بیماری نیز در روزهای آلوده دچار: تپش قلب، تنگی نفس، فشار قفسه سینه، یا کاهش عملکرد ورزشی می‌شوند. اگر فرد زمینه ژنتیک یا پلاک‌های خفته داشته باشد، آلودگی می‌تواند محرک سکته قلبی باشد.

چه کسانی بیشتر در معرض خطرند؟

بیماران مبتلا به تنگی عروق کرونر، کسانی که سابقه آنژیوپلاستی یا جراحی قلب دارند، بیماران دچار نارسایی قلبی، مبتلایان به فشار خون بالا، سالمندان، کودکان، زنان باردار، افرادی که فعالیت بیرونی زیاد دارند (رانندگان، کارگران فضای باز)

در این روزهای اوج آلودگی، چه توصیه‌های ویژه‌ای برای بیماران قلبی دارید؟

1.  حداقل خروج از منزل، مخصوصاً در ساعات پرترافیک.
2.  استفاده از ماسک N95 استاندارد در صورت اجبار به خروج.
3.  عدم انجام فعالیت ورزشی در فضای باز.
4.  مصرف منظم داروها بدون وقفه.
5.  نوشیدن آب کافی برای کاهش غلظت خون.
6.  توجه به علائم هشدار مانند درد قفسه سینه، تپش غیرعادی، سردرد شدید یا تنگی نفس.
7.  بیماران آنژیوپلاستی‌شده حتماً آسپرین یا داروهای ضد پلاکت خود را بدون قطع مصرف کنند.
8. بیماران نارسایی قلبی وزن روزانه خود را چک کنند (احتباس مایع در آلودگی بیشتر می‌شود).

 بسیاری تصور می‌کنند آلودگی فقط اثر بلندمدت دارد. اثرات کوتاه‌مدت چطور؟

اثرات کوتاه‌مدت بسیار جدی‌اند. تنها یک روز قرار گرفتن در هوای بسیار آلوده می‌تواند سبب: افزایش ۵ تا ۱۰ درصدی بستری‌های قلبی،

تشدید دردهای قلبی،  آریتمی، یا حتی سکته‌های خفیف شود. بنابراین خطر فقط در درازمدت نیست؛ در همان چند ساعت نخست هم می‌تواند مشکل‌ساز باشد.

در مورد مردم عادی که بیماری زمینه‌ای ندارند چه؟ آیا باید تغییر خاصی در سبک زندگی‌شان ایجاد کنند؟

بله، حتی افراد سالم نیز باید: از ورزش بیرونی بپرهیزند، تهویه داخلی منزل را کنترل کنند، از دستگاه‌های تصفیه معتبر استفاده کنند و مصرف سبزیجات و مایعات را افزایش دهند. جالب است بدانید که رژیم غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها (مثل سبزی‌های سبز تیره، مرکبات، گردو) می‌تواند بخشی از آسیب‌های التهابی آلودگی را کاهش دهد.

و سخن پایانی شما؟

آلودگی هوا یک «قاتل خاموش» است و آثار آن به‌خصوص برای بیماران قلبی بسیار جدی است. مهم است که شهروندان، مدیران شهری و رسانه‌ها آن را یک موضوع حاشیه‌ای نبینند.

هر بار که شاخص آلودگی بالا می‌رود، ما پزشکان در اورژانس شاهد افزایش واقعی بیماران قلبی هستیم.

پیشگیری، آگاهی و حفظ سلامت در این روزها یک ضرورت است، نه توصیه.

شنبه و چهارشنبه: صبح تا عصرسه‌شنبه: صبح تا ظهر
کرج، چهارراه طالقانی، طالقانی شمالی، کوچه نسیم، پلاک ۴۷۳درمانگاه دکتر تقی‌زاده
۰۹۹۳۶۳۷۷۷۱۶ | ۳۲۲۲۰۲۷۹ | ۳۴۰۹۴۹۱۷
Instagram: @Dr.majid.taghizadeh