معاون گردشگری استاندار فارس:برگزاری اجلاس ایران‌شناسی، چهره‌ی واقعی ایران را به جهان نشان می‌دهد ، به گزارش فاطمه مقدم – خبرنگار شهرمردم، اختتامیه‌ اجلاس بین‌المللی ایران‌شناسان در شیراز، با حضور ۵۱ پژوهشگر برجسته از ۲۲ کشور، از اسپانیا و چین تا هند، روسیه و ایتالیا، روزهای ۲۷ و ۲۸ آبان‌ماه با میزبانی دانشگاه شیراز برگزار شد. این گردهمایی علمی که با همراهی بنیاد ایران‌شناسی تهران شکل گرفته، به گفته‌ی دبیر علمی اجلاس شیراز، تلاشی است برای شبکه‌سازی میان پژوهشگران کرسی‌های ایران‌شناسی دانشگاه‌های جهان و یافتن راه‌حل‌هایی تازه برای چالش‌های پیشِ‌روی مطالعات ایران‌شناسی و گسترش اندیشه‌های ناب ایرانی.

طی این دو روز، نشست‌های تخصصی متعددی در حوزه‌های گردشگری، زبان فارسی، فناوری‌های نو و میراث فرهنگی در دانشگاه شیراز برپا خواهد شد. این رویداد در روزهای ۲۶ و ۲۷ آبان در شیراز، به میزبانی دانشگاه شیراز و پایگاه ISC و پایگاه جهانی تخت‌جمشید برگزار می‌شود.

رویکرد اصلی اجلاس ایران‌شناسی، هم‌افزایی تمدنی و فرهنگی میان پژوهشگران ایرانی و غیرایرانی با تمرکز بر ایران‌زمین و حوزه‌های تمدنی آن است. بر همین اساس، با در نظر گرفتن جایگاه ویژه حافظ در گفتمان شرق‌شناسی و ایران‌شناسی، محور اصلی اجلاس شیراز «حافظ و ایران‌شناسی» تعیین شد؛ چراکه به گفته‌ی دکتر سعید حسام‌پور، دبیر علمی اجلاس ایران‌شناسی در شیراز، «حافظ خود یکی از گلوگاه‌های مهم درک فرهنگی و زبانی ایران در جهان به شمار می‌آید. شیراز نیز از دیرباز یکی از کانون‌های تمدن ایرانی به‌شمار می‌رفته و در آینه‌ی شعر و ادب فارسی هم جایگاهی منحصربه‌فرد دارد.»

از این‌رو نیز، بخش مهمی از این اجلاس طی دو روز به نشست «حافظ و ایران‌شناسی» اختصاص یافته است؛ نشستی کلیدی که در تالار فجر دانشگاه شیراز برگزار شد و در آن چهار سخنرانی از اساتید برجسته‌ی زبان و ادبیات فارسی از چند دانشگاه بین‌المللی، از دانشگاه‌های تاجیکستان، صربستان و شهر کراچی ارائه گردید و اشعار حافظ در این همایش نه‌فقط به‌عنوان شاعری بزرگ، که به‌مثابه پلی میان فرهنگ و زبان فارسی مورد تدقیق قرار گرفت.

اختتامیه‌ی اجلاس بین‌المللی ایران‌شناسی دو بخش مهم دیگر نیز داشت: بخشی با محور «دیپلماسی علمی و مطالعات ایران‌شناسی» که در تالار گفت‌وگوی مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری زبان فارسی برگزار شد، و بخش سوم یعنی «نشست تخصصی کوروش» با تمرکز بر امپراتوری هخامنشی و میراث کوروش بزرگ. در این نشست، مهمانان ضمن بازدید از محوطه‌ی تخت‌جمشید (با همراهی مدیر مجموعه) به بررسی ابعاد تاریخی و میراث کوروش پرداختند.

حافظ آینه‌ی تمام‌نمای فرهنگ و تمدن ایران است 

رئیس دانشکده‌ی زبان و ادبیات فارسی شیراز در اجلاس بین‌المللی ایران‌شناسی با اشاره به مقام والای حافظ گفت: این شاعر بی‌تردید توانسته است شعر و اندیشه خود را تا دورترین مرزها بگستراند و از تاگور در هند تا گوته و نیچه در غرب، هر یک به نوعی متأثر از جهان‌بینی او بوده‌اند. شعر این شاعر شیرازی، چه در شرق و چه در غرب، بر ذهن و زبان شاعران و متفکران اثر گذاشته و مسیرهای تازه‌ای پیشِ‌پای آنان گشوده است.

دکتر سعید حسام‌پور در ادامه افزود: جایگاه حافظ در مطالعات ایران‌شناسی چنان است که هر بررسی جدی درباره‌ی‌ فرهنگ ایرانی، ناگزیر از رجوع به نام و کلام اوست.

دبیر علمی اجلاس، حافظ را آینه‌ی تمام‌نمای فرهنگ و تمدن ایران دانست و اظهار کرد: در غزل‌های او می‌توان پرسش‌های فلسفی خیام، شور حماسی فردوسی، شوریدگی مولوی و زلال عاشقانه‌ی سعدی را مشاهده کرد.

وی در ادامه، بزرگ‌ترین پیام حافظ برای مردم جهان را صلح و دوستی خواند و گفت: نگاه انتقادی حافظ در اشعارش باعث جذابیت او در میان مخاطبان جهانی شده است.

حسام‌پور برگزاری این‌گونه همایش‌ها را به‌عنوان آیینه‌ای دقیق برای معرفی فرهنگ و ادب ایران دانست که می‌تواند تأثیر عمیقی بر تصویر ایران در جهان بگذارد و دیدگاه‌های منفی نسبت به کشور را کاهش دهد.

وی همچنین تأکید کرد: این اجلاس گام نخست برای برگزاری اجلاس‌های سالانه در حوزه‌ی ایران‌شناسی است و در آینده، شاعران دیگری همچون سعدی، مولوی و فردوسی نیز محور چنین همایش‌هایی خواهند بود.

دبیر علمی اجلاس حافظ و ایران‌شناسی در پایان ابراز امیدواری کرد: این نشست موجب اعتلای همه‌جانبه‌ی مطالعات ایران‌شناسی و ترویج اندیشه‌های ناب فرهنگ، ادب، تاریخ و تمدن ایران گردد و چراغ توسعه پژوهش‌ها در این حوزه را در جهان روشن نگاه دارد.

حافظ و پرده‌برداری از سوءتفاهمی به بزرگی هفتاد و دو ملت! 

استاد دانشگاه پیام‌نور نیز یکی از سخنرانان این همایش بود. او در سخنرانی خود با موضوع فلسفی «نگاهی به ایماژِ زندگی به‌مثابه‌ی سوءتفاهم در گستره اندیشگانی حافظ و نیکوس کازانتزاکیس» به‌طور اجمالی به این پرسش پرداخت که آیا در شعر حافظ می‌توان تصویری از زندگی یافت که با ایده‌ی «زندگی مساوی با سوءتفاهم» هم‌خوان باشد؟

مصطفی گرجی در ادامه افزود: حافظ در بسیاری از گزاره‌های شعری خود به وضعیتی اشاره می‌کند که در آن خواسته‌های انسان با «قسمت ازلی» هماهنگ نمی‌شود و نقش انسان در «لوح ساده» جهان به‌درستی روشن نبوده و اسرار الهی نیز برای انسان قابل‌فهم نیست. همچنین حافظ اختلاف‌های بی‌پایان میان آدمیان، مانند «جنگ هفتاد و دو ملت»، را ناشی از همین ناهماهنگی و سوءتفاهم می‌داند.

به گفته دکتر گرجی، حافظ مجموعه‌ای از مضامین را به تصویر می‌کشد که همگی در جهت شکل‌گیری ایماژ «زندگی به‌مثابه‌ی سوءتفاهم» قرار می‌گیرند و نشان می‌دهند که انسان در جهانی سرشار از ابهام، ناسازگاری و فهم‌ناپذیری زیست می‌کند.

این استاد دانشگاه پیام‌نور شیراز در ادامه افزود: حافظ بارها از ناهماهنگی میان خواست انسان و «قسمت ازلی» سخن می‌گوید و این ناتوانی در تطبیق، یکی از نشانه‌های بنیادین سوءتفاهم در زندگی است. همچنین حافظ با اشاره به «عدم روشن‌بودگیِ اسرار الهی»، جهانی را ترسیم می‌کند که سازوکار آن برای انسان قابل درک نیست. این شاعر مهم ایرانی در کنار این موارد، در اشعار خود «غلط‌بودگیِ نقش انسان در این لوح ساده» را مطرح می‌کند که بیانگر موقعیت مبهم و خطاپذیر انسان در عالم هستی است.

به گفته دکتر گرجی، مجموعه‌ی این گزاره‌ها نشان می‌دهد که حافظ زندگی را به‌گونه‌ای تصویر می‌کند که در آن انسان، تقدیر و حقیقت در هماهنگی کامل قرار ندارند و زندگی بر زمینه‌ای از ابهام و ناسازگاری شکل گرفته است. حافظ به‌عنوان حافظه تاریخی ما ایرانیان، این تصویر از زندگی را در قالب گزاره‌های مختلف شعری بازنمایی و تفسیر کرده است.

قدیمی‌ترین پیوندهای ادبی ایران و گرجستان از ترجمه‌ی «ویس و رامین» شکل گرفت 

در حاشیه‌ی این اجلاس، دکتر «پاتا جاپاریدزه» استاد دانشگاه دولتی آکاکی تسرتلی گرجستان در گفت‌وگو با «شهرمردم» گفت: هرگونه پژوهش در حوزه‌های زبان‌شناسی، مردم‌شناسی یا باستان‌شناسی بدون تحلیل منابع ایرانی و تسلط بر زبان فارسی ناقص است و منابع فارسی در این پژوهش‌های انسان‌مدار بسیار بهادار و ارزشمند هستند.

این استاد دانشگاه در کشور گرجستان در ادامه افزود: از این‌رو، من ابتدا به یادگیری زبان فارسی و سپس به تحقیق و پژوهش در حوزه‌ی بزرگ ایران‌شناسی روی آورده‌ام و ۳۵ سال از عمر خود را بر این کار گذاشته‌ام؛ زیرا منابع فارسی برای فهم عمیق فرهنگ و تاریخ ایران حیاتی و ارزشمندند.

این پژوهشگر گرجستانی در ادامه تأکید کرد: کشورش یکی از معتبرترین مراکز شرق‌شناسی را دارد و پژوهشگران برجسته‌ای در زمینه زبان و ادبیات فارسی فعالیت کرده‌اند.

وی در ادامه افزود: قدیمی‌ترین ترجمه‌ی منظومه‌ی «ویس و رامین» فخرالدین اسعد گرگانی به زبان گرجی در قرن دوازدهم میلادی انجام شده، یعنی حدود ۵۰ سال پس از نگارش اثر، و از همین نقطه، روابط تاریخی و ادبی دیرینه میان ایران و گرجستان شکل گرفته است.

این استاد دانشگاه گرجستان در ادامه، در پاسخ به سؤالی درباره‌ی‌ شاعران پارسی‌زبانِ مورد علاقه‌اش با لهجه‌ای شیرین و زبانی طنزآمیز گفت: اگر فقط یک نام ببرم، ممکن است دیگر شاعران دلگیر شوند.

وی در ادامه خاطرنشان کرد که فردوسی محبوب‌ترین شاعر اوست؛ چراکه فردوسی پایه و ستون زبان فارسی به‌شمار می‌رود و اگر او نبود، زبان فارسی با دشواری‌های زیادی برای بقا مواجه می‌شد. او به نقل از یکی از بزرگان مصر اشاره کرد که از او می‌پرسند چرا زبان قبطی از بین رفت و پاسخ داده بود: «چون ما فردوسی نداشتیم.»

زبان فارسی آن‌قدر کامل و بزرگ است که بعد از ۲ هزار سال، هنوز بدون ترجمه قابل‌فهم است 

رئیس دپارتمان زبان‌شناسی آکادمی علوم تاجیکستان و از سخنرانان اجلاس در گفت‌وگویی اختصاصی با «شهرمردم» گفت: زبان فارسی و دری تاجیکستان در واقع یک زبان واحد هستند.

دکتر عالم‌جان در ادامه گفت: وقتی خارج از تاجیکستان و ایران، به‌ویژه برای کسانی که با زبان فارسی آشنایی کمتری دارند، از بزرگی زبان فارسی و دری سخن می‌گوییم، تعجب می‌کنند که چگونه با جمعیتی محدود از گویندگان فارسی در سه کشور، ما قائل به چنین جایگاه والایی برای زبان فارسی هستیم.

وی در ادامه توضیح داد: ما می‌گوییم زبان ما بیش از ۲ هزار سال پیش شکل گرفته و در طول این مدت، همچنان توان خوانش متون کهن را به زبان مادری خود داریم. این نشان از بزرگی و کمال زبان فارسی دارد که تا امروز قابل‌فهم باقی مانده است، در حالی که بسیاری از زبان‌های دیگر برای دسترسی به متون کهن خود نیازمند ترجمه هستند و این خود گواه بر عظمت و پایداری زبان فارسی است.

رئیس دپارتمان زبان‌شناسی آکادمی علوم تاجیکستان با اشاره به اینکه زبان فارسی و دری از نادرترین زبان‌های جهان‌اند گفت: بیشتر محققان به اندیشه‌های فلسفی حافظ توجه کرده‌اند و جنبه‌های زبان‌شناسی آثار او کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. من در این اجلاس در سخنرانی خود بیشتر به ویژگی‌های زبانی حافظ پرداختم و تأکید کردم که در نظر حافظ، زبان دری و فارسی یکی بوده و تفاوتی میان آن‌ها قائل نمی‌شده است.

دکتر عالم‌جان در ادامه، حضور ایران‌شناسان از ۲۳ کشور جهان برای ارائه‌ی سخنرانی درباره‌ی‌ زبان فارسی را نشانه‌ی دیگری از اهمیت این زبان دانست و گفت: این پژوهشگران در کشورهای خود، زبان فارسی را به مردمان و اندیشمندان معرفی می‌کنند و این امر نشان می‌دهد که فارسی از مهم‌ترین و باارزش‌ترین زبان‌های جهان است و تا امروز جایگاه خود را حفظ کرده است.

رئیس دپارتمان زبان‌شناسی آکادمی علوم تاجیکستان در پاسخ به این سؤال که کدام بیت از حافظ را بیش‌تر دوست دارد، بیت زیر را خواند:

اگر آن ترک شیرازی به‌دست آرد دلِ ما را

به خالِ هندویش بخشم سمرقند و بخارا را

پژوهشگران اجلاس، سفرای فرهنگی کشورشان و تأثیرگذار بر تغییر نگاه جهانی به ایران هستند 

معاون هماهنگی امور گردشگری و زیارتی استانداری فارس نیز در حاشیه‌ی این اجلاس، در جمع خبرنگاران درباره اهداف برگزاری آن گفت: این رویداد در سه محور برگزار شد: «حافظ و ایران‌شناسی»، «گردشگری و ایران‌شناسی» و «پنل تخصصی کوروش بزرگ». با توجه به ثبت جهانی منشور کوروش در تخت‌جمشید، برای نخستین‌بار کوروش از منظر دانشمندان بین‌المللی بررسی شد.

مهدی پارسایی افزود: فارس و شیراز آینه‌ی فرهنگ ایرانی هستند و به همین دلیل، افتتاحیه‌ی اجلاس ایران‌شناسان در تهران و اختتامیه‌ی آن در شیراز برگزار شد تا ایران‌شناسان از نزدیک با فرهنگ، تاریخ و میراث تمدنی ایران از جمله تخت‌جمشید آشنا شوند.

پارسایی تأکید کرد: این پژوهشگران به‌عنوان سفرای علمی و فرهنگی کشور خود عمل می‌کنند و گزارش‌های آنان از این رویداد در کشورشان تأثیرگذاری چشمگیری خواهد داشت. با توجه به شرایط ویژه‌ی پساجنگ و موج ایران‌هراسی که توسط برخی رسانه‌های غربی دامن زده می‌شود، برگزاری این رویداد می‌تواند به کاهش چنین فضایی کمک کند و چهره‌ی واقعی و غنی فرهنگ و تمدن ایران را به جهان نشان دهد.

معاون هماهنگی امور گردشگری و زیارتی استانداری فارس با بیان اینکه بخشی از اجلاسیه‌ی بین‌المللی ایران‌شناسی به «شبِ شیراز» و معرفی ظرفیت‌های فرهنگی، تاریخی و ادبی استان اختصاص خواهد یافت، ادامه داد: حضور در بافت تاریخی، مراکز تاریخی و فرهنگی شیراز و بازدید از تخت‌جمشید، از جمله برنامه‌های این اجلاسیه با حضور مهمانان خارجی خواهد بود.

گفتنی است این اجلاس امروز، سه‌شنبه ۲۷ آبان‌ماه نیز ادامه دارد و نشست دوم «حافظ و ایران‌شناسی» در تالار فجر دانشگاه شیراز برگزار می‌شود. در این نشست، سه سخنران ایرانی، دکتر محمدیوسف نیّری، دکتر فاطمه شکاری و دکتر بهزاد مریدی، به ارائه‌ی سخنرانی خواهند پرداخت و همچنین دکتر «پاتا جاپاریدزه» استاد دانشگاه دولتی آکاکی تسرتلی گرجستان نیز پیرامون وجوه دیگری از شعر حافظ به ایراد سخنرانی خواهد پرداخت.