فاطمه ملوزه- خبرنگار شهر مردم، کتاب اینجا مرکز دنیاست درباره زندگی شهید مدافع حرم علی محمد قربانی است. این کتاب را نسرین تتر از مجموعه مصاحبه های که درباره شهید با خانواده و دوستان و نزدیکان و همرزمان شهید انجام شده است به صورت تاریخی و ناداستان به رشته تحریر درآورده اند. جلسه نقدی برای کتاب این شهید در روز 12 مرداد ماه در کتابخانه مکتب جعفری با حضور بیژن کیا، نویسنده، پژوهشگر و فعال فرهنگی برگزار شد. به همین مناسبت با نویسنده کتاب و منتقد کتاب مصاحبه انجام شده است که در آن به اهمیت ناداستان در روایتهای تاریخی و بیان منش شهید در پست مدیریتی پرداخته می شود.

این شهید اصالتا اهل اندیمشک است و در شهر اهواز و اندیمشک پست های مدیریتی بسیاری از جمله مدیریت یک بانک را برعهده داشته است. شهیدی که با مدیریت صحیح خود می تواند یک الگو برای مدیران جامعه باشد و به گفته منتقد کتاب و نویسنده آن، این ناداستان توانایی تبدیل شدن به مرجعی جهت تحقیق پژوهشگران حوزه های جامعه شناسی و مدیریت و پژوهشگران تاریخ می تواند قرار بگیرد.

کتاب اینجا مرکز دنیاست تا قبل از نمایشگاه اردیبهشت ماه امسال به چهارمین چاپ خود رسیده است و دومین کار نویسنده از نظر نوشتاری و اولین کار او از نظر چاپی است. نویسنده کتاب از مسیر موسسه شهید رضایی با این شهید آشنا شده است.

*کتاب اینجا مرکز دنیاست؛ کتابی مرجع برای روایت تاریخ معاصر ما

نویسنده، پژوهشگر و فعال فرهنگی به عنوان منتقد کتاب در جلسه نقد در خصوص ناداستان و فرق آن با داستان گفت: ناداستان روایت کننده تجربه براساس اتفاقی بیرونی است و داستان ساختن تجربه است که می تواند وجود داشته باشد و یا وجود نداشته باشد. در بعضی از کتاب‌ها این دو ساحت با هم ترکیب می شوند ولی در این کتاب این اتفاق نیفتاده است و به خوبی تفکیک صورت گرفته است. کتاب ناداستان بیشتر برای پژوهش و تاریخ نگاری است و باید همه چیز در آن مستند باشد که در این کتاب این اتفاق افتاده است و این کتاب مرجعی برای روایت تاریخ معاصر ما است. این کتاب میراثی برای آیندگان است. در مقدمه کتاب هم عنوان شده است که این یک زندگی نامه است و داستان نیست. از طرفی این کتاب به خاطر این که خود شهید در بخش‌هایی روایت کننده خاطرات خود در قبل از شهادتش در مساجد و مکان‌های است که سخنرانی می کرده، قابل استناد برای تاریخ پژوهان است و اینجا کتاب سازی نشده است و نشان دهنده هویت من ایرانی است چون دخل و تصرفی در آن نشده است.

بیژن کیا درباره مقدمه کتاب بیان کرد: این کتاب سه مقدمه دارد و این مخاطب را اذیت می کند و فراری می‌دهد. بهتر این بود که این سه مقدمه مشترکا توسط موسسات و نویسنده در قالب یک مقدمه نوشته می شد.

کیا در مورد ادبیات انقلاب اسلامی شرح داد: هر اثری که در ایران نوشته می شود یک نسبتی با ادبیات انقلاب اسلامی دارد، یا همسو و یا ناهمسو است. ولی متاسفانه تمرکز این ادبیات بر روی دهه 60 است، پس جنگ دوازده روزه در این بین کجا است یا جنگ اقتصادی که در این سال‌ها تجربه کردیم کجاست. انقلاب اسلامی فقط دهه شصت نیست و هر لحظه اش انقلاب اسلامی است. یکی از ویژگی های مثبت این کتاب پرداختن به شهدای مدافع حرم است که این را به ما یادآوری می کند که انقلاب اسلامی صرفا دهه شصت نیست و نباید روی آن برهه خاص صرفا تمرکز کرد. از طرفی شخصیت این کتاب به گونه ای زیسته است که از زمان جنگ هشت ساله تا زمان شهادتش در انقلاب اسلامی مشغول خدمت بوده است و روحیه سازندگی دارد. خاطره‌ای در کتاب است که بیان می کند تا قبل از اینکه شهید پست مدیریت بانک انصار را به دست بگیرد بانک خیلی شلوغ بود ولی بعد از آن بانک بسیار خلوت می شود، این خصلت شهید نشان دهنده بحث فرد و تاثیر گذاری او بر اجتماع است.

وی به بیان مثالی از زندگی شهید پرداخت و اظهار کرد: شهید در زمان شهادتش به عنوان فرمانده به مقر تکفیری ها بسیار نزدیک می شود و گرا می دهد که این مقر را بزنید. از بیسیم به او اطلاع می دهند که نمی شود چون شما هم صدمه می بینید؛ ولی او اصرار می کند که بزنند و می زنند، این خصلت شهید نشان دهنده منافع جمعی و مردمی پیشران بر منافع فردی است.

*مدیریت پیشدستانه مسائل و مشکلات؛ مدیریت تراز انقلاب

نویسنده، پژوهشگر و فعال فرهنگی در خصوص جامعه کنونی و شهید بیان کرد: ما در جامعه کنونی درگیر فضای فرهنگی برد و باخت هستیم. ولی این شهید نشان داد که ما می توانیم فضای فرد و جامعه را به صورت برد برد و باز تعریف کنیم. این فرهنگ برد و باختی که در جامعه رواج دارم به انسجام ملی ما صدمه می زند و جامعه ما در همه جنبه های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و … تضعیف می کند.

هر دولتی به هر شیوه ای باید بتواند معقوله مسکن، آموزش و بهداشت و درمان را به بهترین شیوه مدیریت کند. اگر اینها رها کند باخت است و این مردم به خاطر انقلاب پای نظام مانده اند، وگرنه مدیریتی که در کشور است پر از خلل است. یک مدیر باید خودش برود مشکلات کارمندش را برطرف کند یا به دنبال حل مشکلات مراجعینی که به محل خدمت او مراجعه می کنند باشد.

بیژن کیا درباره سه نوع مدیریت واکنشی، کنش واکنشی و مدیریت پیشدستانه را مطرح می کند: مدیریت واکنشی یعنی من صبر کنم مشکلی ایجاد شود و بعد به دنبال راه حل ان بروم. مدیریت کنش واکنشی من قبل از اینکه اتفاقی بیفتد به دنبال حل مشکل باشم؛ مثلا قبل از آتش سوزی به دنبال نصب سیستم اطفای حریق یا کپسول آتش نشانی تعبیه کنم. ولی نوع مدیریت سوم شکل پیش دستانه است. من قبل از اینکه بخواهم ساختمان را بسازم سیستم اطفای حریق نصب کنم و هر از گاهی هم آن را ارزیابی کنم و نگذارم مشکلی ایجاد شود. مدیریت نوع سوم مدیریت تراز انقلاب است. مدیریت پیشدستانه با حرکت و چرخیدن در ساختمان همراه است و با پشت میز نشینی به دست نمی آید. ما اگر این مدیریت را داشته باشیم غافلگیر نمی شویم. اگر بخواهیم غافلگیر نشویم باید این را بدانیم که تنها راهش این است که باور کنیم اینجا مرکز دنیاست. اگر این را باور کردیم که خانواده من، مسئولیت کاری من، محل تحصیل من برای من مرکز دنیا باشد من نوعی دیگر غافلگیر نمی شوم چون به سبک مدیریت پیشدستانه زندگی خود را مدیریت می کنم.

کیا در رابطه با نقد دیگر نسبت به کتاب گفت: یک نوع سوگیری ناخواسته در این کتاب اتفاق افتاده است. این کتاب توسط چند نفر روایت شده است و هر بار روایت کننده ها عوض شده است ولی کنش های شهید هم متناظر با آن تکرار شده، مثلا در طول کتاب چند بار تکرار شده که رئیس بانک شهید قربانی چند بار برای مراجعین مختلف از جیب خودش پول گذاشته و حساب باز کرده است. این تکرار تاثیر گذاری کنش شهید را کم می کند و باید از تکرار در کتاب خاطرات پرهیز شود. اگر با حذف خاطرات تکراری یک بار دیگر بازنویسی شود این کتاب کم حجم تر و در عین حال تاثیرگذارتر و جذابتر خواهد شد. اگر حجم کتاب کم شود ریتم سریعتر و بهتری دارد و مخاطب حس نمی کند که یک خاطره ای از این شهید را دوباره دارد مرور می کند.

وی در گفتگو با خبرنگار شهر مردم درباره مقایسه کتاب با دیگر کتاب های ناداستان مستند درباره شهدا بیان کرد: این کتاب یک قدم در این زمینه رو به جلو است. دوستانی که این کتاب را تدوین کردند نشان می دهد که این تفاوت بین ادبیات داستانی و ناداستان را به طور کامل مسلط هستند و می شناسند و رعایت کردند. برای همین این کتاب قابل استناد است و این کتاب می‌تواند هم از دید پژوهشی و هم از دید سندیت تاریخی می تواند مورد استفاده پژوهشگران باشد و در عین حال می توان از این کتاب یک استفاده تربیتی هم کرد و کتاب را در مدارس مورد مطالعه دانش آموزان قرار داد. چون شخصیت این کتاب دارای یک سیر تکوین و تکمیل شخصیت است که برای این قشر بسیار می تواند آموزنده باشد.

ویژگی های رفتاری شهید در پست مدیریت الگوی برای همه مدیریت انسانی در کشور است

نویسنده کتاب درباره شخصیت شهید در گفتگو با خبرنگار شهر مردم بیان کرد: این شهید یکی از شهدای مدافع حرم است و شهدای مدافع حرم معمولا بحث مبارزاتیشان مطرح می شود ولی این شهید قبل از ورودش به بحث جنگ، دارای قدرت مدیریت انقلابی بوده است و همین ویژگی خاص ایشان است که او را از دیگر شهدا برجسته تر می کند. شهید قربانی بعد از جنگ با وجود مشغله بسیار به بحث فوتبال ورود می کنند. چون می ببینند جنگ به پایان رسیده است و نوجوانان و جوانان تفریحی در شهر اندیمشک ندارند و بخاطر این که وقتشان را به بطالت نگذرانند، برای آنها مدرسه فوتبال راه اندازی می کنند و تلاش می کنند این رده سنی را جذب کنند و در بحث اخلاقی هم روی افراد جذب شده در آن مدت کار کردند و طی چند دوره تیم فوتبال مدرسه مقام دار در شهر و استان می شود. این شهید بعد از این که از بانک بازنشسته شدند، تصمیم می‌گیرند از اهواز به روستای پدری خود در اندیمشک بازگردند ولی متوجه می شوند که حراست شهرداری به ایشان نیاز دارند درنتیجه از تصمیمشان برای بازگشت به روستا می گذرند و در آن منصب به خدمت می پردازند. شهید قربانی عشق به ریاست و پست و مقام نداشت و هر جا که فکر می کرد ضرورت دارد خدمت کند به خدمت می پرداخته است و هر جا هم که ورود می کردند به خاطر تجربه و تخصصی که داشتند در جایگاهی که بودند انقلاب ایجاد می کردند. ایشان چند سال مدیریت بانک انصار را برعهده داشتند و در همان چند سال آن بانک را بانک نمونه کشوری می کنند.

شهید قربانی مدیری بوده است که نیروی انسانی را برای خود یک ابزار نمی دیده، بلکه رفتارش با نیروی انسانی به گونه‌ای بوده است که به دنبال حل مشکلات آنها بوده است و به همه ابعاد وجود کارمند برای رشدش اهمیت می دهد و سعی می کرد اگر خودش در حال بالا رفتن است بقیه را هم با خودش بالا ببرد. وقتی شهید می خواسته میز را تحویل دهد به گونه‌ای با این مسئله کنار می آمده که انگار هیچ وقت پشت آن صندلی ننشسته است و به همسر می گفت بگذار این صندلی برای اهلش بماند و من دلبستگی به این میز ندارم.

نسرین تتر درخصوص کتاب اظهار کرد: این کتاب در نه فصل نوشته شده است و در این نه فصل هم به زندگی شخصی شهید و هم به تلاش های او در جهت مدیریت انقلابی پرداخته شده است. تاکید ما بر بعد مدیریت ایشان است. مدیریت انقلابی با مدیریت غربی تفاوت بسیاری دارد و هدف مدیریت غربی این است که سازمان موفق شود ولی مدیریت انقلابی به دنبال تاکید بر ارزش‌ها و رفتار براساس آنها است. ما در بحث مدیریت نیروی انسانی خلأ الگو داریم و حیف است که به همچنین فردی در بحث علوم انسانی و جامعه شناسی به همچنین الگویی پرداخته نشود.

تتر در مورد مسئولیت‌های مدیریتی شهید گفت: شهید در زمان هشت سال جنگ دفاع مقدس ابتدا در کسوت یک رزمنده در نوجوانی به جبهه می روند و بعد از مدتی به عنوان فرمانده در جبهه مشغول به فعالیت می شوند. پس از جنگ هم به سپاه مسئولیت می گیرند و به تدبیر در آن زمان می پردازند. همزمان در کنار این مسئولیت به بحث فوتبال، بانکداری، شهرداری و کاروان‌های زیارتی را مدیریت می کنند و در نهایت به عنوان فرمانده مدافع حرم در سوریه به شهادت می رسند.

وی در رابطه با انتخاب سبک ناداستان به جای داستان برای روایت زندگی این شهید مطرح کرد: هدف ما این بود که هویت این شخصیت ضبط و ثبت شود تا برای دهه بعد هم بماند. ما امروز بسیار نیازمند بیان روایت شخصیت‌های برجسته کشورمان بدون هیچ دخل و تصرفی هستیم. از این روایت است که نوجوانان و جوانان با شهید ارتباط نزدیک برقرار می کنند چون ما دخل و تصرفی در آن نداریم و کار را بدون روتوش ارائه دادیم تا قابل اعتماد برای این قشر باشد. تلاش کردیم در کنار ارائه روایت اصلی زندگی شهید، نثر کتاب را برای مطالعه عموم مردم روان بنویسیم.