فاطمه مقدم – خبرنگار شهر مردم، رکود سنگین و طولانی‌مدت بازار مسکن در کشور و به‌تبع آن در استان فارس و شهر شیراز، در حالی وارد پنجمین سال خود می‌شود که نه مصرف‌کنندگان واقعی توان خرید خانه‌های موجود را دارند و نه به گفتهٔ رئیس انجمن انبوه‌سازان فارس، سازندگان انگیزه‌ای برای تولید مسکن ارزان‌قیمت دارند.

افزایش بی‌رویهٔ هزینه‌های ساخت، جهش چندبرابری عوارض شهرداری، گرانی زمین و سیاست‌های محدودکنندهٔ شهری، عملاً تولید مسکن برای دهک‌های پایین و زوج‌های جوان را متوقف کرده و بازار را به سمت ساخت‌وساز لوکس با ارزش افزودهٔ بالا سوق داده است.

نتیجهٔ این روند، حذف تدریجی اقشار متوسط و کم‌درآمد از بازار خرید مسکن و تشدید فشار بر بازار اجارهٔ مسکن است؛ بازاری که اکنون با رکود خرید و فروش، بخش قابل‌توجهی از شهروندان شیرازی به آن وابسته‌اند.

به گفتهٔ رئیس انجمن انبوه‌سازان فارس در گفت‌وگو با «شهر مردم»، رکود فعلی در خرید و فروش بیش از آنکه نشانهٔ تثبیت بازار باشد، به فنری فشرده شباهت دارد که در صورت تداوم سیاست‌های غلط، می‌تواند به جهش‌های قیمتی و بحران عمیق‌تر در سال‌های آینده منجر شود؛ بحرانی که بیش از همه دامنگیر مستأجران و زوج‌های جوان خواهد شد.

با توقف آشکار تولید مسکن مقرون‌به‌صرفه و ناتوانی بخشی از مردم حتی در مشارکت در طرح‌های حمایتی دولتی نظیر نهضت ملی مسکن، دولت چهاردهم با تغییر رویکرد، این بار نه برای خانه‌دار کردن مردم، بلکه برای فراهم‌کردن سرپناهی استیجاری، به‌عنوان یک سیاست حمایتی کوتاه‌مدت و میان‌مدت برای اقشار فرودست جامعه وارد عمل شده است.

این طرح با هدف تأمین واحدهای اجاره‌ای ارزان‌قیمت برای زوج‌های جوان و مستأجران کم‌درآمد، به‌ویژه دهک‌های یک و دو، از طریق خرید واحدهای آماده، تهاتر املاک دولتی و در ادامه ساخت مسکن در بافت‌های فرسودهٔ شهری اجرا می‌شود.

با توجه به آغاز اقدامات اجرایی این طرح ملی در استان فارس، برای بررسی جزئیات اجرای طرح «مسکن استیجاری عمومی»، گفت‌وگویی با مدیرکل راه و شهرسازی استان فارس انجام شده است.

*زوج‌هایی که از نهضت ملی مسکن انصراف داده‌اند، می‌توانند در طرح مسکن استیجاری ثبت‌نام کنند

مدیرکل راه و شهرسازی استان فارس در گفت‌وگو با «شهر مردم» از آغاز اجرای طرح مسکن استیجاری در این استان خبر داد و گفت: به دستور وزیر راه و شهرسازی، تأمین ۱۰ هزار واحد مسکن استیجاری در سراسر کشور برای زوج‌های جوانِ دهک‌های پایین درآمدی در دستور کار قرار گرفته که از این تعداد، ۵۶۰ واحد به استان فارس اختصاص یافته است.

محمدمهدی عبداللهی با اشاره به شیوهٔ تأمین این واحدها اظهار کرد: واحدهای مسکن استیجاری در استان فارس از طریق تهاتر زمین‌های سازمان ملی زمین و مسکن، شرکت بازآفرینی شهری و املاک در اختیار اداره‌کل راه و شهرسازی با واحدهای آپارتمانی آمادهٔ بخش خصوصی، سازمان‌ها، مؤسسات عمومی دولتی و شهرداری‌ها خریداری خواهد شد.

به گفتهٔ مدیرکل راه و شهرسازی فارس، منابع مالی موردنیاز اجرای این طرح در استان نیز از طریق زمین‌های سازمان ملی زمین و مسکن یا زمین‌های بازآفرینی شهری و همچنین معاوضه با املاک دولتی و املاک وزارت راه و شهرسازی تأمین می‌شود.

وی افزود: در فاز نخست اجرای طرح، اولویت با واحدهای مسکونی آماده‌ای است که بیش از ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارند و امکان واگذاری آن‌ها تا دههٔ فجر فراهم باشد. این رویکرد با هدف تسریع در بهره‌برداری و پاسخ سریع‌تر به نیاز زوج‌های جوان و فراهم‌کردن سرپناهی امن و مقرون‌به‌صرفه برای آن‌ها اتخاذ شده است.

عبداللهی با بیان اینکه تمرکز اصلی طرح در مرحلهٔ نخست بر بافت‌های فرسوده و محلات هدف بازآفرینی شهری است، گفت: محدودهٔ جغرافیایی خرید یا تهاتر واحدهای آپارتمانی، گسترهٔ وسیعی از شهر شیراز را شامل می‌شود و از صدرا تا پل فسا را دربر می‌گیرد. بیشترین واحدهای آپارتمانی آماده در مناطق متوسط و رو به پایین شهر واقع شده‌اند؛ ازاین‌رو مجتمع‌های مسکونی شناسایی‌شده عمدتاً در خیابان‌ها و محلاتی مانند پاسارگاد، پاییز و بلوار رحمت قرار دارند و پیش‌بینی می‌شود بخش عمدهٔ واحدهای مسکن استیجاری از همین مناطق تأمین شود.

مدیرکل راه و شهرسازی استان فارس دربارهٔ نحوهٔ همکاری با انبوه‌سازان استان در مدل اول طرح مسکن استیجاری (تأمین واحدهای آماده) گفت: انبوه‌سازان و پیمانکاران بخش خصوصی که متقاضی مشارکت در فروش یا تهاتر واحدهای مسکونی هستند، باید مالک بیش از ۱۰ واحد آپارتمانی قابل معاوضه باشند و امکان خرید یا تهاتر واحدهای منفرد و تک‌واحدی در این طرح وجود ندارد.

وی با اشاره به اینکه تأمین واحدهای مسکونی در بافت‌های فرسوده از اولویت‌های اصلی وزارت راه و شهرسازی است، افزود: در حال حاضر در شهر شیراز، واحد آپارتمانی آماده‌ای در بافت فرسوده که قابلیت استفاده در این طرح را داشته باشد، در دسترس نیست؛ بنابراین در مرحلهٔ نخست ناچار به تأمین واحدها از سایر مناطق شهری هستیم. بااین‌حال، در اولویت‌های بعدی، برنامه‌ریزی لازم برای ساخت‌وساز و تأمین آپارتمان در بافت‌های فرسوده انجام خواهد شد تا ضمن تحقق اهداف طرح مسکن استیجاری، روند بازآفرینی شهری و نوسازی این بافت‌ها نیز با سرعت بیشتری دنبال شود.

عبداللهی در ادامه دربارهٔ شرایط متقاضیان دریافت واحدهای مسکن استیجاری گفت: برای این طرح پنج شرط اصلی در نظر گرفته شده است؛ نخست، متقاضیان باید زوج‌های جوانی باشند که اولین ازدواج خود را تجربه می‌کنند و تاریخ ازدواج آن‌ها کمتر از پنج سال گذشته باشد. دوم، وضعیت «فرم ج» آن‌ها باید سبز باشد؛ یعنی هیچ‌یک از زوجین مالک واحد مسکونی نباشند. سوم، متقاضیان باید حداقل پنج سال سابقهٔ سکونت در شهر مورد تقاضا داشته باشند. چهارم، در دهک‌های درآمدی یک تا شش قرار گیرند و پنجم، فاقد هرگونه مالکیت در قالب طرح نهضت ملی مسکن یا زمین با کاربری مسکونی در سراسر کشور باشند.

وی در پاسخ به این سؤال که با توجه به محدود بودن واحدها، معیار اولویت‌بندی متقاضیان چه خواهد بود، گفت: اولویت‌بندی بر اساس شاخص‌های دهک درآمدی خانوار، تعداد فرزندان و میزان آسیب‌پذیری خانواده، مانند وجود عضو معلول یا سالمند، انجام می‌شود.

مدیرکل راه و شهرسازی فارس با تأکید بر اینکه هدف این طرح، تأمین سرپناه ارزان برای اقشار کم‌درآمدی است که توان پرداخت آوردهٔ اولیه و دریافت تسهیلات لازم برای ورود به طرح‌های مالکیتی مانند نهضت ملی مسکن را ندارند، گفت: در این برنامه، زوج‌ها بر اساس دهک درآمدی، بخشی از اجارهٔ منطقه که توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین می‌شود را به‌صورت ماهانه پرداخت می‌کنند و همچنین مبلغی معادل ۱۰ برابر اجارهٔ ماهانه به‌عنوان ودیعه دریافت خواهد شد.

عبداللهی افزود: حداکثر مدت استفادهٔ هر خانواده از مسکن‌های استیجاری عمومی، پنج سال است و میزان پرداخت اجاره بر اساس دهک درآمدی به این شرح خواهد بود: زوج‌های دهک‌های ۱ و ۲، معادل ۳۵ درصد اجارهٔ منطقه؛ زوج‌های دهک‌های ۳ و ۴، معادل ۴۵ درصد؛ و زوج‌های دهک‌های ۵ و ۶، معادل ۵۵ درصد اجارهٔ منطقه، مطابق با نرخ روز.

مدیرکل راه و شهرسازی فارس با اشاره به اینکه این طرح به‌تازگی به استان ابلاغ شده و روز گذشته جلسه‌ای با انبوه‌سازان استان فارس برای خرید آپارتمان‌های موجود برگزار شده است، گفت: تعیین زمان‌بندی دقیق تأمین واحدها و زمان باز شدن سایت ثبت‌نام زوج‌های جوان هنوز مشخص نیست. این پروژه یک طرح ملی است و زمان آغاز ثبت‌نام نیز به‌صورت کشوری اعلام خواهد شد.

وی افزود: ان‌شاءا… طی یکی دو ماه آینده، فرآیند ثبت‌نام در طرح مسکن استیجاری عمومی آغاز می‌شود و متقاضیان می‌توانند از طریق نشانی saman.mrud.ir به‌صورت سراسری، اطلاعات و مدارک مورد نیاز را بارگذاری کنند.

عبداللهی در پاسخ به این سؤال که آیا زوج‌هایی که در طرح نهضت ملی مسکن ثبت‌نام کرده اما به دلیل ناتوانی مالی انصراف داده‌اند در اولویت قرار می‌گیرند، گفت: در صورتی که انصراف آن‌ها ثبت شده باشد و فاقد واحد مسکونی در قالب طرح نهضت ملی مسکن باشند، می‌توانند برای ثبت‌نام در طرح مسکن استیجاری اقدام کنند.