سيد محی الدین حسینی ارسنجانی – خبرنگار شهر مردم، صفحات عظیم و زرین تاریخ و فرهنگ ایران معاصر پر است از بزرگان علم و ادب و هنر و دانشوران و متفکران بزرگی که هر کدامشان فخر وطن و موجب افتخار ایران و ایرانیانند.

زنده یاد استاد دکتر غلامرضا رشیدِ یاسِمی گوران متولد ۲۹ آبان ۱۲۷۵ و متوفای  ۱۸ اردیبهشت ۱۳۳۰ مشهور به رشید یاسِمی، نویسنده، مورخ، مترجم و شاعر کُرد ایرانی و از جمله رجال دانشمند و متفکر زمانه ما محسوب میگردد.

وی در روستای گهواره در شهرستان دالاهو در استان کرمانشاه زاده شد بود و پدرش محمد ولی‌خان میر پنج ملقب به خان‌خانان شاعر، نقاش و خوشنویس بود و در شعر «نصرت» تخلص می‌کرد و پدربزرگ پدری او حسین‌خان امیر پنج نام داشت. مادر او «نورتاج خانم دولتداد» دختر شاهزاده محمدباقر میرزا خسروی و نوهٔ شاهزاده محمد علی میرزای دولتشاه بود. پدر غلامرضا در وبا سال ۱۳۲۲ هجری قمری در سن ۳۰ سالگی هنگامی که او ۸ ساله بود درگذشت.از این رو مادرش نورتاج خانم نقش محوری در تربیت او پیدا کرد.

استاد رشید یاسمی تحصیلات مقدماتی را در شهر کرمانشاه به پایان برد. سپس به تهران رفت و دورهٔ متوسطه را دردبیرستان سن لویی گذراند. از همان هنگام به تشویق نظام وفا که معلم ادبیات او بود به سرودن شعر به زبان فارسی پرداخت. یاسمی فلسفه و رموز عرفان را نزد مهدی الهی قمشه‌ای و حاج عباسعلی کیوان قزوینی فرا گرفت.پس از پایان تحصیلات مدتی به کار در وزارت معارف، مالیه و دربارپرداخت. در همین زمان «جرگهٔ دانشوری» را تأسیس کرد که بعدها به همت محمّدتقی بهار به «انجمن دانشکده» تبدیل شد. رشید ضمن همکاری با مجلهٔ دانشکده، با نویسندگان و شعرای آن دوره همچون محمّدتقی بهار، سعید نفیسی، عباس اقبال، ابراهیم الفت و دیگران همکاری می‌کرد.در همین دوران عضوانجمن ادبی ایران شد ونخستین تألیف خود را در احوال ابن یمین فریومدی شاعر سلسلهٔ سربداران منتشر کرد.یکی از دلبستگی های یاسمی سرودن شعر بود.او دگرگونیهای اجتماعی فکری و فرهنگی را در شعرهایش بازتاب می‌داد و در حالی که نوجوان بود، می‌کوشید به چارچوبها و معیار های شعر کهن فارسی پایبند بماند.وی در کنار سرودن شعر،تصحیح و ویرایش دیوانهای مسعود سعد سلمان،هاتف اصفهانی و محمد باقر خسروی و منظومهٔ «سلامان و آبسال» جامی را منتشر کرد.

*رشید یاسمی و زبانشناسی او

رشیدیاسِمی از نخستین شاعرانی بود که لزوم تجدد در شعر فارسی را پذیرفت و کوشید که رنگ تازه‌ای به سخن خود بدهد.رشید یاسِمی از سال ۱۳۰۰ (یک سال پس از کودتا)به انتشار مقاله در روزنامهٔ شفق سرخ به سر دبیری علی دشتی پرداخت و همین مقالات از دلایل شهرت ادبی او گردید. در این میان به یادگیری زبانهای عربی و انگلیسی و تکمیل زبان فرانسوی پرداخت.زبان پهلوی را نزد ارنست هرتسفلد آموخت و پس از چندی آنقدر در آموختن این زبان تبحریافت که رساله‌های اندرز اوشنر داناک، ارداویر اف‌نامه و اندرز آذرمهر اسپندان را به فارسی ترجمه کرد.از سال ۱۳۱۲ که دانشگاه تهران تأسیس شد، وی با سمت استادی رشته تاریخ به تدریس در دانشسرای عالی و دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران پرداخت. یاسمی بعدها به عضویت پیوستهٔ فرهنگستان ایران درآمد. در سال ۱۳۲۲ جزو هیئتی از استادان ایرانی همراه با علی‌اصغر حکمت و ابراهیم پورداوود به هند سفر کرد.در سال ۱۳۲۴ به منظور مطالعه علمی به فرانسه رفت و دو سال در آن کشور اقامت داشت. رشید یاسمی تا پایان عمر به‌عنوان استاد در دانشگاه تهران تدریس کرد، اما از تاریخ ۱۹ اسفند ۱۳۲۸ از این دانشگاه بازنشسته شده‌بود.یاسِمی گذشته از مقالات ادبی،تاریخی،فلسفی و انتقادی که از او در نشریات نوبهار، ارمغان، آینده، تعلیم و تربیت، یغما، مهر و نشریات دیگر چاپ شده و دارای تألیفات، تحقیقات و ترجمه‌های متعدد است. میرزا طاهر تنکابنی و ادیب نیشابوری از اساتید وی در مطبوعات بودند.رشید یاسمی در روز یازدهم اسفند ۱۳۲۷ هنگام سخنرانی در دانشکدهٔ ادبیات دچار سکته مغزی شد اما معالجه پیدا کرد و پس از آن بار دیگر به اروپا سفر کرد. پس از بازگشت به ایران در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۳۰ در تهران درگذشت و در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد.ایران پژوه و مورخ نامی زنده یاد ایرج افشار دربارهٔ رشید یاسِمی می‌نویسد: «رشید یاسمی را بارها دیده بودم. مردی خوش‌سخن و سخندان بود. با مصاحب خویش سخن به مهر و لطف میگفت.چهره‌ای داشت سرخگون و خوشایند.برای زندگی رنج بسیار برد. ناچار تن خویش را فرسود. کارهایی را که در زمینه‌ های مختلف ادب و تاریخ به انجام رسانید برای زمان خودگرانقدر بود و تازگی داشت. پاره‌ای از آثار او نیز تا سالیان دراز با ارزش خواهد بود. ساده‌تر آن که در بسیاری از کارهای ادبی راهبر آیندگان و چراغی فرا راه اخلاف خویش بود.عمری رنج برد و جان فرسود و البته نامش در تاریخ ادب ایران ثبت خواهد ماند.»

*برخی از تالیفات استاد رشید یاسمی

آثار و تالیفات این فرزند راستین کشورمان بسیار است اما به بخی از مهمترین آنها اشاره ای مینمایم.احوال ابن یمین، ۱۳۰۴،اندرزنامه اسدی طوسی (تصحیح)، ۱۳۰۴، سلامان و آبسال جامی (تصحیح)، ۱۳۰۶،نصایح فردوسی، ۱۳۰۷،قانون اخلاق، ۱۳۰۷، دیوان هاتف اصفهانی (تصحیح)، ۱۳۰۷،تاریخ ملل و نحل، ۱۳۱۵،کرد و پیوستگی نژادی و تاریخی اوادبیات معاصر (ذیل بر ترجمهٔ جلد چهارم تاریخ ادبی ایران ادوارد براون)، ۱۳۱۶،دیوان مسعود سعد سلمان (تصحیح)، ۱۳۱۸،تاریخ مختصر ایران،دیوان اشعار، ۱۳۳۶ همچنین کتابهای ایران در زمان ساسانیان

،تاریخ مختصر ایران،تاریخ ملل و نحل،آیین نگارش تاریخ، ۱۳۱۶ و به‌جز مقالات ادبی و تاریخی و فلسفی و انتقادی که از او در مجلات «نوبهار»، «آینده»، «ارمغان»، «تعلیم و تربیت»، «یغما»، «مهر» و… چاپ شده است، یاسمی دارای نوشته‌ها و پژوهش‌ها و ترجمهٔ‌های بسیاری است کا یا چاپ نشدند و یا سرنوشتشان معلوم نیست.ماندگارترین ترجمه او کتاب «ایران در زمان ساسانیان» اثر «آرتور کریستین سن» است؛ اما در نوشتن کتاب‌هایی که با تاریخ ایران پیوند داشت،از پیشگامان این عرصه بود. کتاب‌های «کرد و پیوستگی تاریخی و نژادی او» و «تاریخ مختصرایران» (برای تدریس در مدارس ابتدایی ومتوسطه) از دیگر نوشته‌های اوست. از دیگر کتاب‌های پژوهشی رشید یاسمی میتوان به ترجمه کتاب «چنگیزخان» اثرهارولدلمب،«تاریخچه نادر شاه» نوشته ولادیمیر مینورسکی، «آیین نگارش تاریخ»، «تاریخ ملل و نحل» و ترجمه جلد چهارم «تاریخ ادبیات ایران» نوشته ادوارد براون اشاره کرد. نخستین کتاب رشید یاسمی دربارهٔ زندگانی«ابن یمین فریومدی» شاعر سلسله سربداران در سده هشتم هجری ایران بود. همچنین تصحیح «دیوان سلمان ساوجی»، ویرایش «دیوان مسعود سعد سلمان»، «اندرزنامه اسدی توسی» و غیره از دیگر فعالیت‌های اوست.در زمینه ترجمه‌ نیز آثاری مثل «تاریخ قرن هیجدهم، انقلاب کبیر فرانسه و امپراتوری ناپلئون»، آلبر ماله و ژول ایزاک، ۱۳۱۰.«تاریخ ادبیات ایران»، ادوارد براون، جلد چهارم از صفویه تا عصر حاضر۱۳۱۶.«ایران در زمان ساسانیان »، آرتور کریستنسن، ۱۳۱۷،«چنگیز خان»، هارولد لمب، ۱۳۱۳،«تاریخچهٔ نادرشاه»، مینورسکی، ۱۳۱۳رمان «شاگرد (دیسیپل)» از پل بورژه، «آیین دوست‌ یابی»،دیل کارنگی، ۱۳۲۰، «نصایح»، اپیکتتوس حکیم، تئاتر «انوش(منظوم)»،«اندرزاوشنرداناک» (از زبان پهلوی)،«اندرز آذرباد مهر اسپندان» (از پهلوی)، «ارداویراف‌ نامه» (از زبان پهلوی)،تاریخ قرن هیجدهم و انقلاب کبیرفرانسه و امپراتوری ناپلئون.

*سخن پایانی:

درباره زنده یاد علامه رشید یاسمی سخن  بسیار است و باید به او بیشتر پرداخت و به نظر میرسد حق اوست که یادمان های سالانه برای شناخت آثار و اندیشه های وی برگزار کرد.در سال های اخیر کتاب “سرو رشید” یادنامهٔ غلامرضا رشید یاسمی، به کوشش ابراهیم رحیمی‌زنگنه و سهیل یاری‌ گل‌ دره، کرمانشاه: دیباچه، چاپ اول: ۱۳۹۶،۸۲۲ صفحه برای یادبود او منتشر کرد.در سالهای اخیر تابلویی از خیابان غلامرضا رشید یاسمی در منطقه ۳ شهرداری تهران به یادوی نامگذاری شده است.برای بزرگداشت غلامرضا رشید یاسمی، خیابانی در تهران،در منطقه ۳ شهرداری ، حد فاصل خیابان ولی‌عصر تا خیابان سئول به نام وی نامگذاری شده است. در شهر اسلام‌ آباد غرب یک کتابخانهٔ عمومی در بزرگداشت وی با نام «کتابخانه عمومی زنده‌یاد غلامرضا رشید یاسمی » نام‌گذاری شده است.کتابخانهٔ «پردیس شهید صدوقی» دانشگاه فرهنگیان در شهر کرمانشاه نیز به نام وی، «کتابخانهٔ استاد رشید یاسمی» نام گرفته است. نشست تخصصی «بررسی ابعاد شخصیتی و علمی غلامرضا رشید یاسمی همراه با رونمایی از یادنامهٔ سرو رشید» در تاریخ ۸ خرداد ۱۳۹۶ توسط انجمن ایرانی تاریخ و با همکاری دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه رازی با حضور استادان و صاحب‌ نظران در حوزهٔ تاریخ و ادبیات فارسی برگزار شد.

نکته پایانی آنکه به جهت تلاشهای ارزنده آن فقید سعید در راه ترویج علم و فرهنگ ملی حق او این بوده و هست که اماکن علمی و آموزشی یا شهری مهمتر و بیشتری بنام وی نامگذاری گردد و مختصر معرفی وی در متون درسی دانشگاهها و مدارس آورده شود.