این همه جا برای ساختن شهربازی و بیمارستان که هست ، چرا باغ کهن  برجا مانده ازروزگاران قاجار با درختان کهنسالش باید که دستکاری و تخریب شود ؟ به گزارش زهرا وصالی -گزارشگر، باغ جنت، همان جایی ا‌ست که نسیم درختانش قصه می‌گوید و خاطره‌ها در سایه‌اش نفس می‌کشند. دل شیراز در این باغ می‌تپد، اما امروز، تپش‌هایش نگران‌اند. در دل شیراز، جایی که تاریخ با طبیعت درآمیخته، باغ جنت چون نگینی سبز می‌درخشد. این باغ کهن، یادگار روزگاران قاجار، با درختان سرو و کاج بلندش، نه‌تنها مأمن آرامش شهروندان، بلکه بخشی از حافظه‌ی جمعی شهر است.

در روزهای اخیر، دو خبر مهم از سوی شهرداری شیراز و بنیاد شهید فارس منتشر شد که نشان‌دهنده آغاز تحولات زیرساختی در محدوده باغ جنت شیراز است. از یک‌سو، شهرداری وعده افتتاح شهربازی جدید در این منطقه را داده و از سوی دیگر، بنیاد شهید ازسرگیری ساخت بیمارستان اعصاب و روان جنت را اعلام کرده است. این اقدامات در ظاهر گامی در جهت توسعه خدمات شهری و ارتقای نشاط اجتماعی هستند، اما در عمل، نگرانی‌های جدی در حوزه‌های حقوقی، زیست‌محیطی، اجتماعی و میراث فرهنگی ایجاد کرده‌اند.

*شهربازی در باغ جنت: شادی یا شتاب‌زدگی؟*

شهردار کلان‌شهر شیراز، محمدحسن اسدی، اعلام کرده که سه شهربازی پیشرفته در باغ جنت، بوستان سایه و بوستان آزادی طی ماه‌های آینده افتتاح خواهند شد. هدف این پروژه‌ها، افزایش نشاط اجتماعی، توسعه گردشگری و ارتقای زیرساخت‌های تفریحی عنوان شده است.

اما باغ جنت، برخلاف بوستان‌های دیگر، یک باغ تاریخی با مالکیت عمومی و ارزش زیست‌محیطی بالا است. طبق ماده ۱ قانون حفظ و گسترش فضای سبز شهری، هرگونه ساخت‌وساز در عرصه باغ‌های ثبت‌شده ممنوع است، حتی اگر با مصوبات استانی همراه باشد. تبدیل تدریجی این باغ به فضای تجاری و تفریحی، می‌تواند منجر به تغییر ماهیت حقوقی آن و از دست رفتن مالکیت عمومی شود.

 *بیمارستان جنت: خدمت‌رسانی یا ساخت‌وساز بی‌ضابطه؟*

مدیرکل بنیاد شهید فارس، ابراهیم بیانی، اعلام کرده که ساخت ساختمان الحاقی بیمارستان اعصاب و روان جنت که با پیشرفت فیزیکی ۷۰ درصد متوقف شده بود، از دو هفته آینده از سر گرفته خواهد شد. این پروژه ظرفیت بیمارستان را از ۴۵ تخت به حدود ۹۰ تخت افزایش خواهد داد. بی‌تردید، خدمات درمانی برای جانبازان و بیماران اعصاب و روان جنگ تحمیلی، نه‌تنها ضروری، بلکه وظیفه‌ای انسانی و ملی است. این عزیزان، سرمایه‌های معنوی کشورند و شایسته بهترین امکانات درمانی در فضایی آرام، ایمن و مناسب‌اند. با این حال، ساخت‌وساز در محدوده باغ جنت باید با رعایت ضوابط میراث فرهنگی، محیط‌زیستی و شهرسازی انجام شود تا ضمن خدمت‌رسانی شایسته، کمترین آسیب به طبیعت و هویت شهری وارد شود.

بنیاد شهید مالک بخشی از عرصه باغ جنت است (حدود ۲۳ هکتار)، اما طبق قانون، تغییر کاربری آن نیازمند تأیید شورای عالی شهرسازی و معماری کشور است. ادامه ساخت بیمارستان بدون طرح مصوب، می‌تواند منجر به کاهش پوشش گیاهی، افزایش بار ترافیکی و تخریب اکوسیستم منطقه شود. از همین رو، می‌طلبد که مکان‌یابی این بیمارستان با دقت و احترام به شأن بیماران و با کمترین تخریب زیست‌محیطی صورت گیرد.

*پیامدهای حقوقی، زیست‌محیطی، اجتماعی و شهری*

ساخت‌وساز در محدوده باغ جنت بدون اخذ مجوزهای لازم، نقض آشکار قانون حفظ و گسترش فضای سبز شهری است. این قانون به‌صراحت هرگونه دخل و تصرف در باغ‌های ثبت‌شده را ممنوع اعلام کرده و تغییر کاربری آن‌ها را منوط به تصویب در شورای عالی شهرسازی و معماری می‌داند. در صورت ادامه پروژه‌ها، احتمال ورود دیوان عدالت اداری، صدور حکم توقف عملیات اجرایی یا حتی تخریب سازه‌ها وجود دارد. همچنین، ایجاد سابقه حقوقی برای سایر باغ‌های شهری در کشور، می‌تواند روند تخریب فضاهای سبز را تسریع کند.

تخریب پوشش گیاهی، قطع درختان کهنسال، و افزایش آلودگی صوتی و نوری از جمله پیامدهای مستقیم این پروژه‌هاست. کاهش تنوع زیستی، از بین رفتن زیستگاه پرندگان و گونه‌های گیاهی بومی، و افزایش دمای محلی نیز از آثار غیرمستقیم چنین مداخلاتی در اکوسیستم شهری خواهد بود. همچنین، افزایش بار ترافیکی ناشی از مراجعه به بیمارستان و شهربازی، آلودگی هوا را تشدید خواهد کرد.

همچنین بی‌توجهی به مشارکت شهروندان، نبود شفافیت در تصمیم‌گیری، و تغییر کاربری فضاهای عمومی بدون اطلاع‌رسانی کافی، منجر به کاهش اعتماد عمومی، افزایش اعتراضات مدنی، و تضعیف سرمایه اجتماعی خواهد شد. باغ جنت بخشی از خاطره جمعی و هویت فرهنگی شیرازی‌هاست. تخریب آن، حس تعلق به شهر را کاهش داده و شکاف میان مردم و مسئولان را عمیق‌تر می‌کند.

از طرفی توسعه نامتوازن و بدون طرح جامع، موجب بی‌نظمی در ساختار کالبدی شهر خواهد شد. کاهش سرانه فضای سبز، افزایش بار خدمات شهری، و فشار مضاعف بر زیرساخت‌هایی مانند برق، آب، امنیت و حمل‌ونقل، کیفیت زندگی ساکنان اطراف باغ را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین، تغییر چهره فرهنگی شهر و از بین رفتن نمادهای تاریخی، هویت شهری را دگرگون خواهد کرد.

*هشدار به نهادهای نظارتی*

تحولات اخیر در باغ جنت شیراز، نیازمند ورود فوری نهادهای نظارتی از جمله شورای عالی شهرسازی، سازمان محیط‌زیست، اداره کل میراث فرهنگی و دیوان عدالت اداری است. هرگونه توسعه در این محدوده باید با مشارکت شهروندان، شفافیت حقوقی و رعایت اصول پایداری شهری انجام شود. بی‌توجهی به این اصول، می‌تواند منجربه آسیب های جبران ناپذیر به میراث طبیعی و فرهنگی شهر شود.

شهردار شیراز می‌تواند  گزینه‌های شهربازی را به مناطقی مثل منطقه گویم (غرب شیراز) با برخورداری از زمین‌های وسیع و دسترسی مناسب و  ظرفیت بالایی برای احداث شهربازی مدرن  را دارد ببرد بدون آنکه به بافت تاریخی شهر آسیبی وارد شود.

و یا اطراف چنارراهدار که این محدوده با فضای تفریحی نیمه‌کامل و چشم‌انداز طبیعی، گزینه‌ای جذاب برای ترکیب شهربازی با فضاهای آبی و گردشگری محسوب می‌شود.

و یا اینکه  غرب شیراز (شهرک گلستان) با توجه به جمعیت جوان و کمبود زیرساخت‌های تفریحی در این بخش از شهر، احداث شهربازی می‌تواند به توسعه متوازن شهری کمک کند.

اطراف زمین‌های اطراف نمایشگاه بین‌المللی فارس که نزدیکی به مراکز تجاری، زیرساخت‌های حمل‌ونقل و امکان هم‌افزایی با رویدادهای نمایشگاهی، این منطقه را به گزینه‌ای مناسب برای سرمایه‌گذاری تبدیل کرده است نیز می‌تواند گزینه ای برای این اقدام شهردار شیراز باشد.

از نظر مکان یابی شهر بازی کارشناسان تأکید دارند که انتخاب محل مناسب برای شهربازی باید با در نظر گرفتن ملاحظات زیست‌محیطی، فرهنگی و اجتماعی انجام شود تا ضمن ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، از آسیب به میراث طبیعی جلوگیری شود.

مکان یابی بیمارستان به‌ویژه برای بیمارستان اعصاب و روان جانبازان، باید فضایی آرام، ایمن و متناسب با نیازهای درمانی در نظر گرفته شود تا شأن این عزیزان حفظ شود و طبیعت نیز آسیب نبیند.

در نهایت

باغ جنت شیراز، نه‌تنها یک فضای سبز شهری، بلکه میراثی طبیعی و تاریخی است که نباید قربانی توسعه‌ی بی‌برنامه شود. احداث شهربازی و بیمارستان در این محدوده، بدون رعایت ضوابط قانونی و زیست‌محیطی، می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای شهر و شهروندان داشته باشد. توسعه پایدار، نیازمند تعادل میان شادی، سلامت و حفظ میراث است نه قربانی کردن آن‌ها در مسیر شتاب‌زده‌ی ساخت‌وساز.

تپش نگران این باغ، در حال تبدیل شدن به توسعه‌ای خطرناک است؛ پرسشی بی‌پاسخ باقی مانده:

آیا قرار است قلب جنت با جیغ و فریاد کودکانه آرام بگیرد، یا با زمزمه‌های درمان بیماران که با احترام، در مسیر بهبود گام برمی‌دارند؟ 

جنت دلش می‌خواهد باشد همانی که باید آرام، سبز، زنده، و در آغوش خاطره‌ها